________________
[૫૮]
ચાર સાધન સભામાં અકબર કહેઃ “હું પાટિયા પર એક લીટી . દેરું છું, તેને ભૂસ્યા વિના, તેને અડક્યા વિના, નાની બને.” . બધા કહે નાની બનાવવી હોય તો પિતું ફેરવવું પડે, તેને જરા ભૂંસવી પડે.” બધા જ ભેંસનારા છે! ઈર્ષાનો સ્વભાવ છે કે કઈ દડે તે તેનો પગ પકડ અને પાડવો. પછી બિરબલ ઊભો થયે. પાટિયા પાસે ગયે. અકબર કહેઃ “મારી " લીટીને સંભાળજે.” બિરબલે ચૉક લીધે ને કહ્યું: “મારા . પર વિશ્વાસ રાખે. હું આપની લીટીને અડીશ પણ નહિ.” બિરબલે તે લીટીની બાજુમાં એવડી મોટી લીટી દેરી કે તેની સરખામણીમાં અકબરની લીટી નાની થઈ ગઈ. સાવ નાની, જાણે વિરાટ પાસે બટુક ! સિદ્ધાંત આ છે!તમારી લીટી મટી બનાવો. તમે કોઈને ય ગાળ દઈને એને નાને ન બનાવે. તેમ કરતાં તે માણસ પોતે જ નાને બને છે.
જેના હૈયામાં મંત્રી હોય તે બીજાને વિકાસ અને પ્રગતિ જોઈને રાજી થાય છે. અને દુઃખીને જોઈ એના હૈયામાં કરુણાનો સ્ત્રોત વહે છે. એ ભજન કરતે હોય ત્યારે ય એને ભૂખ્યા નો વિચાર આવે. શિયાળામાં એ સુંદર પથારીમાં ઓઢીને સૂતે હોય ત્યારે, એને માર્ગ પર ટાઢમાં ધ્રુજતે, ટૂંટિયું વાળીને પડેલા આત્માઓ સાંભરી આવે અને આરામથી છાયામાં બેઠેલ હોય ત્યારે ય, તાપમાં શ્રમ કરતા ગરીબો એને યાદ આવ્યા વિના ન રહે. કારણ? એ માણસ છે. માણસને દિલ છે, અને એ દિલને ધર્મ મૈત્રી અને કરુણા છે. આ કરુણાથી એનું ચિત્ત દ્રવે છે અને એને કંઈક કરવાનું મન થાય છે. એને પિતાનામાંથી કંઈક આપવાને, ત્યાગ કરવાનો વિચાર જાગે છે.
