________________
[૪૮]
ચાર. સાધન ક્યાંથી ?” તે જમનાર પર કેવી અસર થાય? શબ્દોને કેવો જાદુઈ પ્રભાવ છે!
મને એક દશ્ય યાદ આવે છે. એક ભિખારી બહુ જ વૃદ્ધ અવસ્થાએ ભીખ માગતો હતો. તે રસ્તામાં લાંબે હાથ કરી ઊભે હતો. તેને માગતા આવડતું હતું, પણ એ બેલ્યા વિના જે મળે તેથી એ સંતોષ માનતે.
માગ પરથી અનેક જતા. કોઈ જોયા કરતા, કેઈ હાંસી કરતા. કેઈ પૈસે બે પૈસા આપતા. કેઈ ટીકા પણ કરતા. માણસની જાત ઘણી વિચિત્ર છે. માણસ કંઈ ન કરી શકે, તો ટીકા તે કરી શકે. જે લેકે કંઈ નથી કરતા, તે બેઠા બેઠા આ કામ સરસ રીતે કરતા હોય છે!
આ વૃદ્ધ ભિક્ષુક પાસે થઈને, એક સજજન પસાર થયે. તેને કંઈક આપવાની ભાવના થઈ ખિસ્સામાં હાથ નાખે. કાંઈ ન મળ્યું. બધાં ખિસ્સાં જોઈ લીધાં. કાંઈ ન મળ્યું. પાકીટ ઘેર રહી ગયું હતું.
તે સજજનને આપવું હતું, પણ આપી ન શક્યો. મનમાં દુઃખ થયું. તેણે ભિખારીને સહાનુભૂતિભર્યા મીઠા શબ્દમાં કહ્યું: “દાદા, આજ ખિસું ખાલી છે. દિલ છે, પણ દ્રવ્ય નથી, શું કરું? મારા ઘરે આવશે?”
વૃદ્ધ જવાબ આપે : “ભાઈ, ઘણું ઘણું આપે છે. પણ એના કરતાં તમે તે ઘણું ઘણું મને આપ્યું છે. તમે જે સ્નેહભરી સહાનુભૂતિ બતાવી તે મારે મન ઘણું છે. ધન ઘણું આપે છે, પણ મન કઈ આપતું નથી. સ્નેહને શબ્દ કેઈન મેંએથી સાંભળ્યો નથી. આજે તમે મને
