________________
[૧૧૮]
ચાર સાધન લે છે અને બાળક રડવા મંડી પડે છે. હાથ-પગ પછાડે છે. ત્યાં તે મા એને પિતાના ડાબા થાન પર મૂકી દે છે. દૂધ મળતાં બાળક ચૂપ થઈ જાય છે, રાજી રાજી થઈ જાય છે. વધારે દૂધ પ્રાપ્ત કરે છે. તેવી જ રીતે, માણસ પણ અજ્ઞાન છે. મૃત્યુ વખતે એ રડે છે. જે એની પાસે સુકૃત હોય તે એ ત્યાંથી ઉચ્ચ ગતિએ જ જવાને. કાળ કહે છે કે તું ક્યાં મરી જાય છે! તારું શરીર હવે કામ કરતું નથી એટલે એને બદલવાની માત્ર જરૂર છે. તારા કાન સાંભળતા નથી એટલે તારે સાંભળવા માટે યંત્રની મદદ લેવી પડે છે. તારી આંખ જેતી નથી એટલે જેવા માટે તારે કાચ ચઢાવવા પડે છે. દાંત પડી ગયા છે. એટલે તારે ચાવવા માટે એકઠાં ચઢાવીને ચાવવું પડે છે. તે ઊભું થઈ શકતું નથી એટલે તારે ટેકે લે પડે છે. તે ચાલ તારું શરીર જીર્ણ થયું છે, તે એને બદલી નાખીએ. કાળની આ વાત, માણસ સમજતા નથી અને રોવા બેસે છે. ખરી રીતે તે મૃત્યુ એટલે એક નીરસ સ્થાનને છેડી, સરસ સ્થાનમાં જવાનું. એક એવું ઘરડું માણસ હોય કે જેની સામે કેઈ ન જુએ, પણ મરીને એ બાળક થઈ અવતરે એટલે સૌ એને રમાડવા દોડે, ઉપાડી ઉપાડીને બચીઓ કરે. આમાં શું આત્મા બદલાય છે? ના, માત્ર શરીર બદલાયું છે. એટલે તે આપણું જ્ઞાન માણસ મરતાં એ “પાછો” થયે એમ કહે છે. મર્યો નહિ પણ “પાછો” છે. એટલે કે, પાછો થઈ ગયે, પાછે જન્મી ગયે. આ વાત જે સમજાઈ જાય તે પછી મરણની ભીતિ રહે? આજે મરણથી લેકે આટલા ફફડે છે તે પછી ફફડે? આ વિચાર અને નિર્ભયતા, દશ લાખ રૂપિયા ખર્ચે ય નહિ મળે. મળે માત્ર દિવ્ય નયનથી. આ વાત અંદરથી આવવી જોઈએ
