________________
[ ૧૧૪]
ચાર સાધન નહિવત્ છે. માણસના મૂલ્ય આગળ કીતિ ને નામનાનું મૂલ્ય શું છે? તારું સર્જન એ મારું સર્જન છે ને? તારી બાર બાર વર્ષની મહેનતને મારું મન આદરથી જુએ છે.”
વિચારે, તમારે ય મિત્ર તો છે ને? પણ તમારે માટે આ કેઈ ત્યાગ કે ભોગ આપવા તૈયાર છે? તમારી મુશ્કેલીના સમયે તમારી પડખે ઊભાં રહેનારાં કેટલાં? :
તમારા મિત્રે તે એવા કે સાથે બેસીને તમારા ગુણ ગાય અને પાછળથી નિંદા કરે. કારણ કે એમના મનમાં તમારા વ્યક્તિત્વની છાપ કરતાં તમારે ધનની છાપ વધારે છે. એટલે ધનને સલામ કરે અને તમારી નિંદા કરે. માટે એવા મિત્રોથી સે જોજન દૂર જ રહેજે. '
વસ્તુને આપણે કઈ રીતે જોઈએ છીએ એ પર ઘણીવાર વસ્તુની ઓળખનો આધાર રહે છે. એ જ રીતે વસ્તુને કયા સાધનથી જોઈએ છીએ તે પર પણ વસ્તુની કિંમત સમજવાને આધાર રહે છે. કાળા ચશમાં ચઢાવીને જોશો તે પીળી અને ધળી વસ્તુ પણ શ્યામ દેખાશે. કારણ કે કાચને કાળો રંગ વસ્તુ ઉપર રંગને આરોપ કરે છે, એટલે વસ્તુને જોવામાં યંગ્ય સાધન જોઈએ. વસ્તુને એના મૂળ રૂપે ઓળખ આપે એવું એ સાધન હોય તે વસ્તુની વિશિષ્ટતાને આપણને ખ્યાલ આવે.
એ જ રીતે, આત્માને ઓળખવા માટે પણ આ આંખ કામ લાગે તે કરતાં દિવ્ય આંખ અનેક ગણી વધારે કામ લાગે. શરીરની આંખ એટલે ભૌતિકતાને જેનારી આંખ. એ સ્થલ આંખ સ્થૂલ વસ્તુને જોવાની. જીવનની પરમ સૂક્ષ્મ એવી ચેતનાનું દર્શન એ કેમ કરી શકે? અને માનવજીવન એ કંઈ માત્ર હાલતું ચાલતું પૂતળું કે યંત્ર
