________________
આજના યુગમાં માનવીનું સ્થાન
[૧૧૩] ચત એક અપૂર્વ ગ્રંથનું સર્જન કર્યું. રઘુએ પણ અતિ શ્રમ લઈ એક મહાગ્રંથનું સર્જન કર્યું હતું. ચિતન્યને ગ્રંથ, રઘુએ જોયો અને એને મનમાં ને મનમાં થયું. આવા સુંદર ગ્રંથ આગળ મારે ગ્રંથ કેમ ટકવાને? મારા પુસ્તકને તે કઈ હવે સ્પર્શ પણ નહિ કરે. મારે શ્રમ પાણીમાં ગયે.
રઘુને ચહેરે હવે ફિકો પડી ગયું છે. ચૈતન્ય એને પૂછયું: “મિત્ર, શું છે? મુખ ઉપર વિષાદની છાયા કેમ?”
રઘુએ કહ્યું: “મિત્ર, તારું સજન જોઈ મારું મસ્તક નમી જાય છે. પણ મને થાય છે કે મારે શ્રમ વ્યર્થ ગ. આપણે બંને એક જ વિષય પર લખ્યું છે, પણ તારી મૌલિકતા અદ્ભુત છે.” આમ એણે ચૈતન્યની પૂરેપૂરી પ્રશંસા કરી.
એક વાર પૂનમની રાત્રે બંને મિત્રે નૌકાવિહાર કરી રહ્યા છે. નૌકા સરિતાને જળ પર રમતી રમતી જળની મધ્યમાં આવી. ચિતજે બે હાથથી કંઈ લીધું અને જળમાં પધરાવી દીધું. રઘુએ પૂછયું: “મિત્ર, મિત્ર, આ શું કર્યું?
ચૈતન્ય ચંદ્રિકા જેવું સ્મિત કરી કહ્યું: “એ તે મારા મિત્રના ગ્રંથરૂપી ચન્દ્રને મારે ગ્રંથરૂપી રાહુ ગળી જતો હતું, તેને જળમાં પધરાવ્યું.” - રઘુને તમ્મર આવી ગયાં. “મિત્ર, તે આ શું કર્યું? આવું અપૂર્વ જન તેં આ જળમાં પધરાવ્યું? જે પુસ્તક તારી કીતિને અમર બનાવત, તેને તે આમ સહજતાથી જળચરણ કર્યું?”
ચતન્ય કહેઃ “રઘુ! માણસની કિંમત છે; કીતિ એની આગળ ગૌણ છે. મારા મિત્રની પ્રસન્નતા આગળ બધું જ
