________________
તકભાષા વાર્તિક
૨૮૮ छ. नित्यत्व नुं व्याप्य २६४।२३.४.१ खोपाथी २५.४२१॥४त्पथी / पक्षमा नित्यत्पनी સિદ્ધિ થઈ જાય છે. એટલે અકારણકત્વ વિશિષ્ટ ગુણત્વ ગુરૂ ભૂતધર્મ બનવાથી, હોવાથી વ્યાપ્યતાવચ્છેદક ન બને. વળી હેત્વાભાસે છ છે. એમ સપ્તપદાર્થની મિતભાષિણી ટીકામાં કહ્યું છે. એટલે કે ઉભા થતા નવા નવા હેત્વાભાસનો આ છે માં જ સમાવેશ કરવો.
___ (१२६) (छलम्) अभिप्रायान्तरेण प्रयुक्तस्य शब्दस्यार्थान्तरं परिकल्प्य दूषणाभिधानं . छलम्, यथा नवकम्बलोऽयं देवदत्त इति वाक्ये नूतनाभिप्रायेण प्रयुक्तस्य नवशब्दस्यार्थान्तरमाशङ्ग्य कश्चिद्रूषयति, नास्य नव कम्बलाः सन्ति दरिद्रत्वात् । न ह्यस्य द्वयमपि सम्भाव्यते कुतो नवेति । स च वादी.. छलवादितया ज्ञायते । ___ छलमिति त्रिविधं । नवलम्बलोयमित्यादिना अत्र अर्थान्तरमाशङ्य कश्चिद् दूषयति नास्य नव कम्बलाः सन्ति दरिद्रत्वात् । अविशेषाभिहितेऽर्थे वस्तुरभिप्रायादर्थान्तरकल्पना वाक्छलं (१)। .
__७६ रे . (१) १६७१ :- विशेषा ११२ सामान्यथा કહેવાયેલાં અર્થમાં વક્તાના અભિપ્રાયથી અન્ય અર્થની કલ્પના કરવી તે વાછલ. આ નવ (નવી) કંબલવાળો છે. અહિં અર્થાન્તરની શંકા કરી કોઈક દૂષણ આપે કે આની પાસે નવ (૯) કાંબલ નથી, કારણ કે આ તો દરિદ્ર છે. ઈત્યાદિ વાછિલ છે.
(१२७) (जातयः) असदुत्तरं जातिः । सा चोत्कर्षसमापकर्षसमादिभेदेन बहुविधा । विस्तरभिया नेह कृत्स्नोच्यते । तत्राव्याप्तेन दृष्टान्तगतधर्मेण साध्ये पक्षे अव्यापकधर्मस्यापादनमुत्कर्षसमा जातिः । यथा शब्दोऽनित्यः कृतकत्त्वाद् घटवदित्युक्ते कश्चिदेवमाह यदि कृतकत्वेन हेतुना घटवच्छब्दोऽनित्यः स्यात्, तर्हि तेनैव हेतुना तद्वदेव शब्दः सावयवोऽपि स्यात् ।।
