Page Text
________________
૧૫૭
તર્કભાષા વાર્તિકમ્ ङ्क्षा इत्युच्यन्ते । तद्द्वारेण तत्प्रतिपादकानि पदान्यपि साकाङ्क्षाणीत्युपचर्यन्ते । यद्वा पदान्येवार्थान् प्रतिपाद्यार्थान्तरविषयाकाङ्क्षाजनकानीत्युपचारात् साकाङ्क्षाणि। एवमर्थाः साकाङ्क्षाः परस्परान्वययोग्यास्तद्द्वारेण । पदान्यपि परस्परान्वययोग्यानीत्युपर्यन्ते ।
जनकत्वेनेति जनकज्ञानविषयत्वेन यद्वेति परस्परविषयाकाङ्क्षाजनकज्ञानविषयत्वेन पदान्यपि साकाङ्क्षाणि, तत्प्रतिपाद्यत्वेन चार्थाः साकाङ्क्षा इत्युच्यत इति न पूर्वापरभेदः । .
યથાશ્રુત પ્રમાણે જ સમાધાન કરે છે - સત્યમ્ (તમારી શંકા બરાબર છે) સ્વતિ-વાચકેતિ-સ્વ શબ્દથી અર્થનું ગ્રહણ કરવું તેનું વાચક જ પદ = અથ પોતાનાં વાચક પદોને સાંભળનારના મનમાં એકબીજા (પદ) ના વિષયમાં આકાંક્ષા ઉત્પન્ન કરતા (જનક) હોવાથી પરોક્ષ રીતે સાકાંક્ષ કહેવાય છે. પરસ્પર વિષયની આકાંક્ષાને ઉત્પન્ન કરનાર જે જ્ઞાન છે. તે જ્ઞાનના વિષય હોવાથી પદો પણ સાકાંક્ષ છે, એમ કહ્યું. અહીં અર્થઆકાંક્ષાના પ્રયોજક જ્ઞાનના વિષય હોવાથી પદો સાકાંક્ષ છે. અને તેનાથી પ્રતિપાઘ હોવાથી અથો પણ સાકાંક્ષ
उपाय छ, मेटले पूर्वा५२नो मे नथी... ____ सन्निहितत्वं तु पदानामेकेनैव पुंसा अविलम्बेनोच्चारितत्वम् । तच्च साक्षादेव पदेषु.संभवति नार्थद्वारा । - तेनायमर्थः सम्पन्नः । अर्थप्रतिपादनद्वारा श्रोतुः पदान्तरविषयामर्थान्तरविषयां वाकाङ्क्षां जनयतां प्रतीयमानपरस्परान्वययोग्यार्थप्रतिपादकानां सन्निहितानां पदानां समूहो वाक्यम् ।
___ अविलम्बेनेति अन्वयबोधविरोधिविलम्बाभावेनेत्यर्थः, तेन तत्रैव नाव्याप्तिरितिध्येय पदं चेति शक्तिमत्पदं इत्यत्र तात्पर्यं, तेनैकवर्णात्मके पदेऽव्याप्तिः, जबगडदशाइत्यादावतिव्याप्तिश्च न लगतीति बोध्यम् । साक्षादिति अव्यवधानेनेत्यर्थः । साक्षादशब्दव्यावृत्तिमाह- नार्थद्वारेति येन पदानामाकाङ्क्षादित्रितयोपेतता साधिता । तेन तादृशानां पदानां वाक्यमित्यर्थः । पदं च वर्णस
| SR No. | 005881 |
| Book Title | Tarkbhasha Vartikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratnajyotvijay |
| Publisher | Ranjanvijayji Jain Pustakalay |
| Publication Year | |
| Total Pages | 330 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |