________________
૧૪૯
તર્કભાષા વાર્તિકમ્ જવાથી પ્રકરણમ દોષ સંગત કરી શકતો નથી.
સમાધાન :- એમ નથી, વસ્તુવૃત્તિથી - વાસ્તવમાં બન્નેનું સરખું બલ ન હોવા છતાં વિશેષનું ગ્રહણ ન થતું હોવાથી આભિમાનિક - જાતે માની લીધેલું સમાન બલ લઈ-માની પ્રકરણસમ બંધબેસે - ઘટી શકે છે.
(४३) (हेत्वाभासे कालात्ययापदिष्टनिरूपणम्) पक्षे प्रमाणान्तरावधृतसाध्याभावो हेतुर्बाधितविषयः कालात्ययापदिष्ट इति चोच्यते । 'यथाग्निरनुष्णः कृतकत्वाज्जलवत् ।' अत्र हि कृतकत्वस्य हेतोः साध्यमनुष्णत्वं, तदभावः प्रत्यक्षेणैवावधारितः । स्पर्शनप्रत्यक्षेणैवोष्णत्वोपलम्भात् । इति व्याख्यातमनुमानम् ।
પક્ષમાં કોઈ અન્ય (પ્રબળ) પ્રમાણથી સાધ્યનો અભાવ નિશ્ચિત થઈ ગયો डोय, (अने तेथी) नेनो विषय बाधित थाय छे, ते नात्यया५हिट (उत्पा(मास) उपाय छ. म अनि शीत छ, तपोवाथी (उत्पन्न याथी), नी જેમ. અહીં ખરેખર કૃતકત્વ હેતુનું સાધ્ય શીતળતા છે, (પરંતુ, તેનો અભાવ પક્ષમાં પ્રત્યક્ષ (પ્રમાણ)થી જ નિશ્ચિત થઈ ચૂક્યો છે; કારણ કે સ્પાર્શન (સ્પર્શ) પ્રત્યક્ષથી જ ઉષ્ણતા જણાઈ જાય છે. • ..
(४४) (उपमान प्रमाणम्) ___ अतिदेशवाक्यार्थस्मरणसहकृतं गोसादृश्यविशिष्टपिण्डज्ञानमुपमानम्। यथा गवयमजाननपि नागरिको यथा गौस्तथा गवय इति वाक्यं कुतश्चिदारण्यकपुरुषाच्छ्रुत्वा वनं गतो वाक्याथ स्मरन् यदा गोसादृश्यविशिएपिण्डज्ञानमुपमानमुपमितिकरणत्वात् । गोसादृश्यविशिष्टपिण्डज्ञानानन्तरमयमसौ गवयशब्दवाच्यः पिण्ड इति संज्ञासंज्ञिसम्बन्धप्रतीतिरूपमिति । सैव फलम् । इदं तु प्रत्यक्षानुमानासाध्यप्रमासाधकत्वात् । प्रमाणान्तरमुपमानमस्ति । इति व्याख्यातमुपमानम् । . अतिदेशवाक्यार्थस्मरणसहकृतगोसादृश्यविशिष्टपिण्डज्ञानमुपमानमिति अगृहीतसङ्केतपदोपेतवाक्यमतिदेशवाक्यं, यद्वा अतिदिश्यते प्रतिपद्यतेऽनेन साध
