________________
૧૪૧
તર્કભાષા વાર્તિકમ્ तत्र लिङ्गत्वेनानिश्चितो हेतुरसिद्धः । स चासिद्धस्त्रिविधः, आश्रयासिद्धः, स्वरूपासिद्धो व्याप्यत्वासिद्धश्वेति ।
(३७) (असिद्धनिरूपणे आश्रयासिद्धनिरूपणम्) आश्रयासिद्धो यथा । 'गगनारविन्दं' सुरभ्यरविन्दत्वात् । सरो. जारविन्दवत् ।' अत्र गगनारविन्दमाश्रयः, स च नास्त्येव । (३८) (असिद्धे स्वरूपासिद्धनिरूपणम्)
स्वरूपासिद्धो यथा । अनित्यः शब्दश्चाक्षुषत्वात् ।' 'घटवत्', अत्र चाक्षुषत्वं हेतुः । स च शब्दे नास्त्येव तस्य श्रावणत्वात् । (३९) (असिद्धे व्याप्यत्वासिद्धनिरूपणम्)
व्याप्यत्वासिद्धस्तु द्विविधः । एको व्याप्तिग्राहकप्रमाणाभावमात्रात् । अपरस्तूपाधिकसद्भावात् । अत्र प्रथमो यथा 'शब्दः क्षणिकः सत्त्वात् । यत् सत् तत् क्षणिकं यथा जलधरपटलं, यथा च शब्दादिरिति । न च सत्त्वक्षणिकत्वयोर्व्याप्तिग्राहकं प्रमाणमस्ति ।
(तेभी) आश्रयासिद्ध :- नेभडे खाडाशमण सुगंधित छे, उभण હોવાથી, સરોજકમળની જેમ. અહીં આકાશકમળ એ આશ્રય છે. પણ તે તો जरेजर नथी नं.
સ્વરૂપાસિદ્ધ :- प्रेम शब्द अनित्य छे, याक्षुष (क्षुग्राह्य) होवाथी ઘડાની જેમ. અહીં ચાક્ષુષત્વ હેતુ છે, પરંતુ તે તો શબ્દમાં નથી જ; કારણ ते ( = ६) मां तो श्रीवत्व ( श्रोत्रग्राह्यत्व) होय छे.
વ્યાપ્યત્વાસિદ્ધ પણ બે પ્રકારનો છે એક તો વ્યાપ્તિગ્રાહકના પ્રમાણનો અભાવ હોવાથી અને બીજો ‘ઉપાધિ’ નો સદ્ભાવ હોવાથી.
तेमां प्रथम ( व्याप्यत्वासिद्ध
भडे :- शब्द क्षण छे सत् ( = अस्तित्वमां ) होवाथी; ने सत् छे ते क्षगिङ छे. भडे मेघसभूल. ते न ते शब्द वगेरे (क्षणिम् छे . )
