Tarkbhasha Vartikam

SR No.: 005881
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnajyotvijay
Publisher: Ranjanvijayji Jain Pustakalay
Total Pages: 330
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 111

તકભાષા વાર્તિકમ તેની પ્રત્યાત્તિ (રહેવું તે) છે. માટે તત્ત્વસંયોયની કાર્યકર્થ પ્રત્યાત્તિ થઈ.
२. २१४ार्य न। १२नी साथे में पार्थमा प्रत्यासत्ति (२७) ते. ..त. - સ્વશબ્દથી તન્વરૂપ તેનું કાર્ય પટરૂપ તેનું કારણ પટ તેની સાથે એક પદાર્થ તખ્તમાં પ્રત્યાત્તિ છે. તે તંતુરૂપની કારાગેકાર્થ પ્રયાસત્તિ થઈ.
. (क) तदेतद्भावानामेव त्रिविधं कारणम् । अभावस्यं तु निमित्तमात्रम् तस्य कचिदप्यसमवायात् । समवायस्य तु भावद्वयधर्मत्वात् ।
(ख) तदेस्य त्रिविधस्य कारणस्य मध्ये यदेव कथमपि सातिशयं तदेव करणम् । तेन व्यवस्थितमेतल्लक्षणं प्रमाकरणं प्रमाणमिति । . ___ यन्नेति यद्यपि दण्डादि स्वगुणादिसमवायिकारणम् । तथापि यत्प्रतिपन्नसमवायिकारणं नाप्यसमवायिकारणम् । अथ च कारणं तत् तत् प्रतिनिमित्तमित्यर्थः। अत्र कारणलक्षणे लक्ष्यतावच्छेदकं पारिमाण्डिल्यनभःपरिमाणादिभिन्नत्वं, कोऽर्थः ? पारिमाण्डिल्यनभःपरिमाणादि विहायान्यत् सर्वं कारणं । समवायिकारणलक्षणे द्रव्यत्वादि लक्ष्यतावच्छेदकं समवायिकारणं लक्ष्यं द्रव्यादि । असमवायिकारणलक्षणे द्रव्यत्वरहितत्वे सति, किञ्चित्कार्यं प्रति निमित्तत्वरहितत्वे सति तत्प्रतिकारणत्वं, कोऽर्थः ? द्रव्यत्वकिञ्चित्कार्यनिमित्तत्वाभावे सति घटरूपकार्य प्रति यत्कारणं मृत्पिण्डरूपं तदसमवादिकारणं लक्ष्यं, निमित्तिकारणलक्षणे किश्चित्कार्यं प्रति समवायिकारणत्वासमवायिकारणत्वराहित्ये सति पारिमाण्डिल्पादिभिन्न; कोऽर्थः ? निमित्तकारणं लक्ष्यं पारिमाण्डिल्यनभःपरिमाणाद्यन्यत्वमिति । एवमन्यदपि सुबुद्धिभिरूहयम् ।
ત્રણે કારણના દષ્ટાંત યબ્ર. યાપિ. જો કે દંડાદિ સ્વગુણાદિ પ્રતિ સમાયિકારણ છે, તથા જેનાં પ્રતિ જે સમવાય કારણ નથી અને અસમાયિકારણ પણ નથી, પણ કારણ છે. તે તેના પ્રતિ નિમિત્ત (કારણ) સમજવું. અહીં કારણ લક્ષણમાં લક્યતા વચ્છેદક પારિમાંડિલ્યનભઃ પરિમાણાદિ ભિન્નત્વ એટલે કે પારિમાંડિલ્ય જે આકાશ પરિમાણાદિ છે તે છોડી બીજા સર્વ કારણ..