________________
ચૈત્યવન્દન મહાભાષ્ય
प्राकारसंस्थितेन परिक्षिप्तं मानुषनगेन । एतद् मनुष्यक्षेत्रं बहिस्तियञ्चश्च देवाश्च ।।६५८।।
પુષ્કરવર દ્વીપનો અર્ધો ભાગ કોટના આકારવાલા માનુષોત્તર નામના પર્વતથી વીંટળાયેલો છે. આ મનુષ્યક્ષેત્ર છે, અર્થાત્ માનુષોત્તર પર્વત સુધીના (= અઢી દ્વીપ-સમુદ્ર પ્રમાણ) ક્ષેત્રને મનુષ્યક્ષેત્ર કહેવામાં આવે છે. કારણકે મનુષ્યો ત્યાં સુધી જ હોય છે.) મનુષ્યક્ષેત્રની બહાર તિર્યંચો અને દેવો હોય છે. (૬૫૮)
पुक्खरवरदीवड्डे, धायइसंडे दुइयदीवम्मि । जंबुद्दीवम्मि य आइमम्मि सव्वेसि दीवाणं ॥६५९॥ .. पुष्करवरद्वीपार्धे धातकीखण्डे द्वितीयद्वीपे । जम्बूद्वीपे चादिमे सर्वेषां द्वीपानाम् ।।६५९।। पुक्खरवरदीवड्डे० मे सूत्रनी पडेला था- पूर्वाधनो अर्थ ॥ प्रमाणे
પુષ્કરવર દ્વીપના અર્ધાભાગમાં, બીજા ધાતકીખંડદ્વીપમાં અને સર્વ દ્વીપોમાં પહેલા એવા જંબૂઢીપમાં. (૬૫૯)
पच्छाणुपुब्बियाए, निद्देसो एस खित्तगुरुयत्ता । भरहे-रवय-विदेहे, एस समाहारदंदो उ ॥६६०॥ पश्चानुपूर्वितया निर्देश एष क्षेत्रगुरुकत्वात् । भरतै-रावत-विदेहे एष समाहारद्वन्द्वस्तु ।।६६०।।
પછી પછીનું ક્ષેત્ર મોટું હોવાથી પશ્ચાનુપૂર્વીથી આ નિર્દેશ કર્યો છે. भरहेरंवयविदेहे में समा द्वन्द्व छ. (६६०)
एक्केक्कं पञ्चगुणं, जम्हा भरहाइयाण एयाण । पनरससु कम्मभूमिसु, भावत्थो होइ एयस्स ॥६६१॥ एकैकं पञ्चगुणं यस्माद् भरतादिकानामेतेषाम् । पञ्चदशसु कर्मभूमिषु भावार्थो भवति एतस्य ।।६६१।। ..
૨૭૩
