________________
ચૈત્યવદન મહાભાષ્ય
- ઓડકાર આદિમાં પણ અનર્થને રોકવા માટે જિનોએ યતના કહી છે. આ (નીચેની ગાથામાં કહેવાશે તે) સિદ્ધાંત વચનથી વિધિથી યતના કરવી. (૪૩૬)
वायनिसग्गु-ष्ड्डोए, जयणा सदस्स नेव य निरोहो । उड्डोए वा हत्थो, भमली-मुच्छासु य निवेसो ॥४३७॥ वातनिसगोद्गारे यतना शब्दस्य नैव च निरोधः । उद्गारे वा हस्तो भ्रमरी-मूर्छासु च निवेशः ।। ४३७।। ।
१. उद्दुतम्, वातनिसर्गश्च । व्याख्या- आह-निःश्वसितेनेति सूत्रावयबो न व्याख्यायते इति किमत्र कारणम् ?, उच्यते, उच्छ्वसितेन तुल्ययोगक्षेमत्वादिति, इदानीम् ‘उद्गारितेने'त्यादि सूत्रावयवव्याचिख्यासयाऽऽह- वातनिसर्गः- उक्तस्वरूप उद्गारोऽपि, तत्रायं विधिः- यतना शब्दस्य क्रियते, न निसृष्टं मुच्यत इति, नेव य निरोहो' त्ति नैव च निरोधः क्रियते, असमाधिभावादेव, उद्गारे वा हस्तोऽन्तरे दीयते इति, ‘भमलीमुच्छासु य निवेसो' मा सहसापतितस्यात्मविराधना भविष्यतीति गाथार्थः। (आवश्यकसूत्रनियुक्तिगाथा – १५१२)
વાછૂટ અને ઓડકારમાં શબ્દની યતના કરવી, અર્થાત્ અવાજ ન થાય તેમ અથવા અલ્પ અવાજ થાય તેવો પ્રયત્ન કરવો, પણ રોકવા નહિ. કારણ કે રોકવાથી અસમાધિ થાય. અથવા ઓડકારમાં મુખે હાથ = (હાથમાં રહેલી મુહપત્તિ) રાખવી. ઓચિંતા પડી જવાથી આત્મ વિરાધના ન થાય એ માટે ચક્કર અને મૂચ્છમાં નીચે બેસી જવું. (૪૩૭)
एसा चउत्थविरई, पंचमिए तिन्नि होति आलावा । ते पुण बहुवयणंता, नेया सुहुमेहि इच्चाइ ॥४३८॥ एषा चतुर्थी विरतिः पञ्चम्यां त्रयो भवन्ति आलापाः । .. ते पुनर्बहुवचनान्ता ज्ञेयाः 'सूक्ष्मैः' इत्यादि ।। ४३८।।
मूलम्-'सुहुमेहिं अंगसंचाले हिं, सुहुमेहिं खेलसंचाले हिं, सुहुमेहिं दिद्विसंचालेहि इति ।
૧૯૨