________________
માનતા ત્યારે વૈજ્ઞાનિકો તેની જેટલી હિંસા કરતા હતા, તેના કરતાં અત્યારે જીવ માનતા થયા પછી તેમના જીવનમાં હિંસા કોઈ ઓછી નથી થઇ. એટલે આ જ્ઞાન તો ફક્ત માહિતીરૂપે જ છે, આચારમાં નથી.
તમે આવા વિજ્ઞાનમાં શ્રદ્ધા ધરાવતા હો તો તમને એકેન્દ્રિયમાં માત્ર વનસ્પતિના જ જીવો નજ૨ સામે ત૨વ૨શે, પરંતુ તીર્થંકર પરમાત્માઓએ તો છએ કાયમાં જીવ કહ્યા છે. ફૂલમાં એક જીવ છે, જ્યારે પાણીના એક ટીપામાં તો અસંખ્ય જીવ છે. જ્યોતના એક કણિયામાં પણ અસંખ્ય જીવ છે. છતાં હિંસાની દૃષ્ટિએ તમને તો ફક્ત ફૂલપૂજામાં જ આરંભ-સમારંભ દેખાય છે, કારણ જીવસૃષ્ટિની પૂરી માહિતીથી અધૂરા છો, અથવા તો તમને જૈનધર્મના છકાયના વર્ણનમાં આસ્થા ઓછી છે. આ એકાંગી દૃષ્ટિકોણ છે. અત્યારે ફૂલોની હિંસા અંગે પ્રચાર પણ ઘણો જ ચાલ્યો છે કે ‘અરે ! લાખો ફૂલોની આંગી થાય છે, આખાં દેરાસરો સુશોભિત કરાય છે, તેમાં કેટલી જીવહિંસા થાય છે ? આપણો ધર્મ તો અહિંસામય છે.' પરંતુ આવું બોલનારાઓને ફક્ત ફૂલમાં જ આ બુદ્ધિ થાય છે, બીજે હિંસા દેખાતી નથી. વનસ્પતિકાયમાં જ ફક્ત જીવ માનવો તે જિનવચનની અધૂરી શ્રદ્ધા છે, છએ કાયમાં જીવ માનવો જોઈએ.
“જ્યાં હિંસા હોય ત્યાં જિનકથિત ધર્મ ન હોય” આ એકાંત વચન ઉત્સૂત્ર છે :
જેટલો પણ દ્રવ્યસ્તવ છે, જેમ કે પ્રભુભક્તિ, સાધર્મિકવાત્સલ્ય, વરધોડા, તીર્થયાત્રા, દાન આદિની તમામ પ્રવૃત્તિમાં આરંભ-સમારંભ સમાયેલો છે. જેમાં સંપૂર્ણપણે હિંસા ન હોય તેવું ધર્મ અનુષ્ઠાન માત્ર એક જ છે, અને તે ધ્યાન. તેમાં સીધી હિંસા નથી પણ આડકતરી રીતે તો ચોક્કસ છે, કારણ કે તેમાં શ્વાસોશ્વાસમાં વાયુકાયના જીવોની હિંસા છે. પરંતુ શ્વાસોશ્વાસ લેવો તે કાંઈ ધ્યાનની સીધી પ્રવૃત્તિ નથી. પરંતુ ધ્યાનમાં બેસવામાત્રથી જ ધર્મ નથી થઈ જતો. ધ્યાન પણ કઈ વિધિથી, કેવા ભાવ સાથે કરવાનું છે તે સમજાવવા ઉપદેશ આપવો પડશે, અને તેમાં પણ હિંસા છે. ઘણાને અત્યારે અહિંસાનું ભૂત વળગ્યું છે, તેથી જ કહેતા ફરે છે કે
જ્યાં હિંસા હોય ત્યાં જિનકથિત ધર્મ ન હોય.’’
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રે લખ્યું છે કે “જ્યાં એક ફૂલની પાંદડી પણ દુભાય તે મહાવીરનો
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
८७