Page Text
________________
સભા - નાના જીવને મારીએ તો ઓછું પાપ, ને મોટા જીવને મારીએ તો વધારે પાપ બંધાય એવું ખરું?
સાહેબજી :- એક નાના કંથવાને પણ જો તમે તીવ્ર ભાવે મારો તો ઘણું જ પાપ બંધાય, અને એક મોટા પશુને પણ મંદ ભાવથી મારો તો ઘણું ઓછું પાપ બંધાય. તમારા ઘરમાં માંકડ થયા હોય અને એક માંકડ રાત્રે પથારીમાં બહુ જ કરડતો હોય અને તે જો હાથમાં આવી જાય તો શું કરો? તેના પ્રત્યે કેવો ભાવ આવે? કે સાલો ક્યારનો લોહી પી રહ્યો છે? તે વખતે તેને કેવા તીવ્ર ભાવથી મારો ? કોઈ વ્યક્તિ આવા તીવ્ર ભાવથી એક માંકડને મારે અને તેની સામે એક દયાળુ માણસ ગાડી લઇને જતો હોય અને કૂતરું અજાણતાં અડફેટમાં આવી જાય; માણસને કૂતરાને મારવાનો કોઈ જ ઈરાદો નથી, તે વખતે આ પંચેન્દ્રિય પ્રાણીહિંસા થવા છતાં તીવ્રભાવથી માંકડ મારવા કરતાં ઓછું પાપ બંધાય છે.
પંચેન્દ્રિયની હિંસા કરો તો જ વધારે પાપ લાગે, ને એકેન્દ્રિયની હિંસા કરો તો પાપ ઓછું લાગે તેવો એકાંત નથી. મોટા જીવની હિંસામાં મોટું પાપ ને નાના
જીવની હિંસામાં નાનું પાપ, આવું બોલો તો તે ઉત્સુત્ર ભાષણ છે. કોઈપણ જીવની હિંસા, હિંસા જ છે.
સભા - આ બંને જીવની હિંસા કરતી વખતે ભાવ સમાન હોય તો?
સાહેબજી - સમાન પાપ બંધાય; પણ શાસ્ત્રમાં વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ લખ્યું છે કે, જેટલો જીવ વિકસિત, તેટલો તેની હિંસા કરવામાં અશુભ ભાવ તીવ્ર થવાની શક્યતા છે, કારણ કે હૈયું.વધારે કઠોર કરવું પડે છે.
દા.ત. એક પાંદડાને તોડો, ત્યારે તેને તો આંખ, કાન, નાક મોટું કશું જ નથી; તેથી તેને દુઃખની લાગણી વ્યક્ત કરવાની શક્તિ જ નથી. તે બિચારું તરફડિયાં પણ મારી શકવાનું નથી, તેમ જ બચવા માટે ફાંફાં કે ચિચિયારી પણ મારી શકતું નથી. અતિ અવિકસિત હોવાથી સ્પષ્ટ લાગણી વ્યક્ત કરવાની તેનામાં ક્ષમતા જ નથી.
તેના બદલે તમે જયારે કૂતરાને મારવા જાઓ તો તે નાસી છૂટવા પ્રયત્ન કરશે, ચીસાચીસ કરશે, વેદનાની અભિવ્યક્તિરૂપે તરફડિયાં મારશે. તેથી જેટલો જીવ વિકસિત તેટલી તેની હિંસા કરવા હૈયું વધારે કઠોર કરવું પડશે; એકેન્દ્રિય જીવો દુઃખની લાગણી અભિવ્યક્ત કરી શકતા નથી અને સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય જીવો દુ:ખની લાગણીઓ જોરદાર વ્યક્ત કરે છે, તેથી તે જોવા છતાં પ્રહાર કરવામાં તમારે વધારે
૭૮
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
| SR No. | 005875 |
| Book Title | Lokottar Dandharm Anukampa |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yugbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 290 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |