Lokottar Dandharm Anukampa

SR No.: 005875
Original Sutra Author: N/A
Author: Yugbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2003
Total Pages: 290
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 73

સભા - આને સમભાવ કહેવાય?
સાહેબજી:-સમભાવમાં તો પોતાના અને બીજાના આત્માને સરખો જુએ છે, તેથી ત્યાં પગે લાગવાનું નથી. સમતા આવ્યા પછી કોઈ પૂજય નથી, કોઈ પૂજક નથી. તમારી જાત કરતાં બીજાની ભૂમિકા ઊંચી લાગે તો જ હાથ જોડવાના છે. આ તાપસને તો બધે જ નમ્રતા છે, વિનય છે, સર્વ પ્રત્યે પૂજ્યભાવ છે. તેથી જ આટલી કપરી આરાધના કરવા છતાં તે સમકિત ન પામી શક્યો, તેનો આત્મા મિથ્યાત્વમાંથી બહાર ન નીકળી શક્યો. શાસ્ત્રમાં લખ્યું છે કે આણે જેટલી આરાધના-સાધના કરી, તેટલી જો બીજા સમકિતી જીવે કરી હોત તો આટલી આરાધનાથી સાત વખત મોક્ષે ગયો હોત, જ્યારે આ તામલી તાપસને પૂજ્યાપૂજયના અવિવેકના કારણે ઊંચું ફળ ન મળ્યું. સારાંશ એ છે કે વ્યક્તિનું ગુણ દ્વારા મૂલ્યાંકન તો કરવું જ પડે. જે પૂજવા યોગ્ય, નમવા યોગ્ય ન હોય ત્યાં ભક્તિનો ભાવ ન જ કરાય. તમને એમ થશે કે આમાં ખોટું શું છે? અહંકારના ત્યાગપૂર્વક નમ્ર થઈને વિનયથી પૂજે છે. પણ શેતાનમાં ભગવાનનાં દર્શન કરે અને ભગવાનને શેતાન સાથે સરખાવે તો આશાતના થાય જ. અહીં તેઓ ઇતર ધર્મના સંન્યાસી હોવાથી મિથ્યાત્વી રહ્યા એવું નથી, તેમનામાં સમ્યક્તની પૂર્વભૂમિકાના ઉત્કટ ગુણો હોવા છતાં માત્ર ગુણદોષના વિવેકનો અભાવ હોવાથી સમ્યક્ત પ્રગટ્યું નથી. પ્રત્યેક સાધકે બીજાના ગુણદોષને પારખી, યોગ્ય ગુણનું વિશ્લેષણ કરીને ગુણીનાં ભક્તિ-બહુમાન કરવાં જોઈએ.
ભક્તિપાત્ર સદા ઊંચું છે. તેથી દયાપાત્રની અનુકંપાની જરૂરિયાતના નામે પણ ભક્તિપાત્રનો મહિમા તમારાથી ઘટવો ન જોઈએ:
આ જગતમાં સર્વ ગુણહીન-દુઃખી જીવો અનુકંપ્ય છે, દયાને પાત્ર છે. બિલાડી જો ઉંદરને મારતી હોય તો કોની દયા કરવી ? ફક્ત ઉંદરની જ કે બિલાડીની પણ દયા કરવાની છે ? ઉંદરને બચાવવા બિલાડીને મારી નથી નાંખવાની. જૈનશાસ્ત્રો મરનાર અને મારનાર બંને પર દયા કરવાનું કહે છે. તેથી કસાઈ પણ જો ભૂખે મરતો હોય તો તેની પણ અન્નદાનરૂપે દયા કરવાની છે. અહિંસકની દયા, હિંસકની દયા, પાપી-જૂરની પણ દયા દુઃખી હોય તો કરવાની છે. દુઃખી સજ્જનની જ દયા કરવાની છે એવું નથી. જૈનઅનુકંપાનું ક્ષેત્ર તો વેપાળ પાયા ઉપર છે, પણ ભક્તિપાત્રને કદી અનુકંપ્ય ન કહેવાય.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૬૪