________________
અમે તો પાંદડાને અડીએ તો પણ અમને આંચકો લાગે છે, તોડવાની તો અમારા જીવનમાં વાત જ નથી આવતી. વળી તમે તો ભાવહિંસાને દ્રવ્યહિંસા કરતાં ખરાબ પણ નથી ગણતા. અરે ! ઘણા તો ભાવહિંસાને હિંસા જ નથી ગણતા.
સભા :- ભાવહિંસાની વાત આજે જ સાંભળી.
સાહેબજી :- જૈનધર્મની હિંસામાં તો ડગલે ને પગલે ભાવહિંસાની વાત આવે છે. ભાવહિંસામાં આત્માનું અહિત છે, દ્રવ્યહિંસામાં શારીરિક મોત છે. ભાવહિંસાથી તો ભવાંતરમાં ઘણું જ દુઃખ આવશે. કોઈના આત્માનું અહિત કરતી પ્રવૃત્તિ કરો ને જે પાપ બંધાય, અને તેને શારીરિક કષ્ટ આપો ને જે પાપ બંધાય છે, તે બંનેમાં જમીન-આસમાનનો તફાવત પડે છે.
કોઇપણ વ્યક્તિને ધર્મથી ભ્રષ્ટ કરીને અધર્મના માર્ગે લઈ જવી તેને શાસ્ત્રમાં મોટું પાપ કહ્યું છે. એટલે જ ઉત્સૂત્ર ભાષણ=સમાજને ઊંધા માર્ગે લઈ જાય તેવો ધર્મોપદેશ, જો અમે આપીએ તો શાસ્ત્ર અમને કસાઇ કરતાં વધારે ભયંકર કહે છે. ઊંડું તત્ત્વ વિચારીને આ વાત કરી છે. બાહ્ય કષ્ટ આપીને કરાતી હિંસા તેના કરતાં ઘણી સામાન્ય છે. યુગલિકના દૃષ્ટાંતમાં તેઓને દુઃખી કરવા દેવે ક્યાંય ચીંટિયો પણ ભર્યો નથી, છતાં એવા પાપોથી ઘેરાવ્યા કે અસંખ્ય કાળ સુધી સબડ્યા જ કરે. અરે ! બાહ્યદૃષ્ટિએ ઊલટું પંપાળીનેં રાજા-રાણી બનાવ્યાં, તેમને સત્તા આપી, ભોગસામગ્રીનાં સાધનો આપ્યાં; દેખાવમાં તો ફોઈને પણ એમ જ લાગે કે તેમને સુખી કર્યાં છે. પણ ultimately-પરિણામે વધારે અહિત કર્યું, જેથી સાતમી નરકનાં દુઃખ ભોગવવાનાં આવે.
ભાવહિંસાનું બીજું દૃષ્ટાંત, રોહિણિયો ચોર ઃ
ભાવહિંસાનું બીજું દષ્ટાંત રોહિણિયો ચોર છે. ભગવાન મહાવીરની દેશનાના એક વાક્યથી તે મોતના મુખમાંથી ઊગરી જાય છે અને તેના હૃદયનું પરિવર્તન થાય
છે.
રોહિણિયાનો બાપ લોહખુર નામનો મોટો ચોર હતો. મરતી વખતે તેને આ રોહિણિયો પૂછે છે કે “પિતાજી, તમારી અંતિમ ઇચ્છા કહો.” ત્યારે તેનો બાપ તેને કહે છે કે “મારી કોઈ અંગત અંતિમ ઇચ્છા નથી. જે મારે જીવનમાં મેળવવું હતું તે મેં મેળવી લીધું છે અને ભોગવવાનું ભોગવી લીધું છે. પણ મારા ઉપર તને લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૫૫