________________
આવા સામાન્ય માણસની સુંદર પત્નીને રાજાએ એક વખત જોઈ અને તેનું આકર્ષણ થયું તેથી તેનું અપહરણ કરાવ્યું, અને રાણી તરીકે મહેલમાં બેસાડી. આથી વીરકને ઘણો જ આઘાત લાગ્યો. તેની માનસિક અસર ઊંડી થવાથી આ વણકર ગાંડો થઈ ગયો અને આખો દિવસ પત્નીનું નામ “વનમાળા વનમાળા” બોલ્યા કરે છે, ઘરકુટુંબ-વ્યવસાય બધું ભૂલીને લઘર-વઘર રખડ્યા કરે છે. તમાશાને તેડું ન હોય, તેથી છોકરાઓ ટોળે વળીને તેને બહુ જ હેરાન કરે છે અને એ પણ સામે ગાંડપણના કારણે વિચિત્ર હાવભાવ કરે છે. ઘણો સમય ગયા પછી એક વખત રાજમાર્ગ ઉપર “વનમાળા વનમાળા” રાડો પાડતાં કરુણ અવસ્થામાં પસાર થઈ રહ્યો છે, તે વખતે આ રાજારાણી ઝરૂખામાં ઊભાં છે, પરસ્પર આનંદ-પ્રમોદ કરી રહ્યાં છે, ત્યારે તેને પસાર થતો અચાનક જુએ છે, અને તેની આ અત્યંત દયનીય દશા જોઈ બંનેને ખૂબ જ દુઃખ થાય છે. રાજાને મનમાં થાય છે કે હું આના જીવનમાં આડખીલી બન્યો, તેથી જ આની આવી દશા થઈ છે અને બિચારો કેટલો દુ:ખી થઈ રહ્યો છે ! આ અવસરે રાણીને પણ થાય છે કે મારા પતિદ્રોહના કારણે જ આવી કરુણ પરિસ્થિતિ થઈ છે. આમ તો આ બંને જીવો અત્યંત દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા નહોતા, પરંતુ ભોગની આસક્તિના કારણે આ બની ગયું હતું. તેથી અત્યારે આ બંને રાજારાણીને શુભભાવપૂર્વક પશ્ચાત્તાપ થાય છે. જોગાનુજોગ તે વખતે જ તેમના આયુષ્યનો બંધ પડે છે, વળી ત્યારે જ અકસ્માત વીજળી પડતાં બંનેનું મૃત્યુ થાય છે અને મરીને ભોગભૂમિમાં યુગલિક તરીકે જન્મ લે છે.
હવે વીરકે જયારે વીજળી પડતાં બંનેનું મૃત્યુ આંખો સામે જોયું ત્યારે shockઆઘાત લાગવાથી સાજો થઈ ગયો, ને ગાંડપણ જતું રહ્યું, અને રાજા અને પોતાની ભૂતપૂર્વ પત્નીને ઓળખી જાય છે. તેને મનમાં થાય છે કે સારું થયું. પાપીઓનું પુણ્ય ખૂટ્યું. તેમને તેમના પાપની સજા મળી. તમને તમારો કોઈ દુશ્મન જો ધંધામાં સલવાય તો તે વખતે કેવા ભાવ આવે?
સભા:- એ જ લાગનો હતો.
સાહેબજી - તેથી તમારી ચોવીસે કલાક વેશ્યા કેવી ? અને આના કારણે સતત કેવાં ભયંકર કર્મો બંધાતાં હોય છે?
મનોવૃત્તિમાં તો દુશ્મન પ્રત્યે દ્વેષ પડેલો છે જ. વીરક ગાંડો થયો ત્યારે પણ આ વૃત્તિ હતી, માત્ર નિમિત્ત મળ્યું ત્યારે દ્વેષ બહાર આવ્યો.
૪૪
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”