________________
ન
વાતો માત્ર જૈનધર્મમાં જ છે, તેવું તીર્થંકરો પણ કહેતા નથી. છતાં સત્યાસત્યનો વિચાર કરતી વખતે અનેક સારી વાતો કહેનાર પણ અન્યધર્મો મૂળથી મિથ્યાત્વના પોષક હોવાથી તેમને જાહેરમાં મિથ્યામત કહેવા જ પડે, અને ન કહે તો જાણકા૨માં સાચી તટસ્થતાં ટકે નહીં. માર્ગદર્શક વ્યક્તિએ ખોટાનું ખંડન કરવું જ પડે. તો જ સમાજમાં કે સંઘમાં સત્ય માર્ગ સ્થાપિત થઈ શકે. તેથી આધુનિક શિક્ષણમાં પણ અમુક ચોક્કસ પ્રકારનો વિકાસ હોય, અને તેની વિકૃતિઓની અસરમાં આવ્યા વિના કોઈને તેનાથી ઉપકાર થયો હોય તો પણ તેની એકંદરે ગુણવત્તાનો વિચાર કરીને તેને જાહેરમાં અવશ્ય વખોડવું પડે.
હવે ગુણગ્રાહી દષ્ટિ માટે વિચારીએ. જૈનશાસનમાં એકલી ગુણગ્રાહી સૃષ્ટિ હોવી જોઈએ એવું નથી, પરંતુ તેમાં વિવેકી બનવું પડે. ગુણદોષ બંનેનો વિવેક તે જ સમ્યક્ત્વ છે. જે દોષને પારખીને યથાર્થ મૂલ્યાંકન નથી કરતો, તે ગુણ પણ કક્ષાનુસારે ગ્રહી નથી શકતો. હા ! દોષ જોયા પછી વ્યક્તિગત રીતે દોષિત વ્યક્તિનો દ્વેષ કરવાનો નથી. કરે તો અવશ્ય પાપબંધનું કારણ છે. આધુનિક શિક્ષણ પ્રત્યે પણ અમને અંગત રીતે જરા પણ દ્વેષ નથી. પરંતુ તેનાથી સમાજનું ઘણું જ ખરાબ થઈ રહ્યું છે, તેથી સમાજને બચાવવા માટે ફરજરૂપે સાચું કહેતી વખતે આ બધી વાતો સમજાવવી પડે છે. બાકી અમને દોષ ગાવા કે નિંદા કરવામાં કોઈ રસ નથી.
અહીં હું વ્યક્તિગત રીતે કોઈની સમીક્ષા કરવા માંગતો નથી. સંઘમાં બધા શું કરે છે અને શું નથી કરતા તેની જવાબદારી મારી નથી, પણ તત્ત્વ-સિદ્ધાંત સમંજાવવાની જવાબદારી મારી છે. વળી અમારે અમારા વિચારો લાદી દેવા નથી. તટસ્થતાપૂર્વક શાંતિથી વિચાર કરશો તો તમારે તમારી માન્યતા બદલવી જ પડશે.
વળી જૈન શબ્દ લગાડવા માત્રથી સ્કૂલો કે કોલેજો જૈન ન થઈ જાય. વાસ્તવમાં તેનાં પાઠ્યપુસ્તકોમાં શું ભણાવાય છે, તે જોવું પડે. હકીકતમાં તો ભૌતિક શિક્ષણ સમગ્ર સમાજ માટે હોય છે, તેથી તેમાં કોઈ એક ચોક્કસ ધર્મ ન ભણાવાય. અરે ! સંસારના જ્ઞાન-વિજ્ઞાન-કલા ભણાવો, તેમાં અમને વાંધો નથી. પણ શિક્ષણ ધર્મવિરોધી તો ન જ હોવું જોઈએ. ધર્મપોષક ન હોય તો ચાલે પણ ધર્મવિરોધી તો ન જ હોવું ઘટે.
સભા :- અમારે શું કરવું ?
સાહેબજી :- આગળ બતાવ્યું તે પ્રમાણે કરો. અમે પણ આ શિક્ષણ લીધું છે,
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
36