________________
(૨) આર્યદેશની પણ નાસ્તિક તુલ્ય અનુકંપા કે જેમાં ધર્મદષ્ટિ નથી, તે દયાપરોપકાર-કરુણા-મૈત્રી દ્વારા તુચ્છ પુણ્ય સાથે પાપ ઘણું બંધાવશે. (૩) આર્યદેશના આસ્તિકતુલ્ય ધર્મદષ્ટિવાળા સદાચારી લોકો સત્યવૃત્તિ અને લૌકિક દયાદાનથી સારા પુણ્યનો બંધ પાડશે, પણ આ ત્રણેય જગ્યાએ અનુબંધ તો પાપનો જ પડશે. (૪) ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ જૈનશાસનની શાસનપ્રભાવનાના તથા આત્મકલ્યાણ આદિના આશયથી વૈરાગ્ય અને વિવેકપૂર્વક જે અનુકંપા કરશે તે આત્મા સુંદર પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બાંધશે.
આ બધામાં પ્રવૃત્તિ તો દાનની જ છે, છતાં આર્ય-અનાર્ય, આસ્તિક-નાસ્તિકકે. જૈન-અજૈને કરેલી અનુકંપા કે માનવતાની પ્રવૃત્તિના ફળમાં મોટો તફાવત આવે છે. તમારે કયું દાન કરી કેવું ફળ મેળવવું છે તે નક્કી કરવાનું છે. પ્રવૃત્તિરૂપે કાર્ય એક જ છે, જો કરતાં આવડે તો બેડો પાર થઈ જાય અને જો કરતાં ન આવડે-તો. આત્માની પાયમાલી પણ થઈ શકે. તેથી ઉત્તમ ફળની આકાંક્ષાવાળાએ વિવેકથી અનુકંપા કરવાની છે.બંધ એક વખત ભોગવવારૂપ ફળ આપશે જયારે અનુબંધ હજારો-લાખો-કરોડો-અબજો વખત ફળ આપશે.
સભા:- બંધ અને અનુબંધમાં એક ટિકિટ છે ને એક પાસ છે.
સાહેબજી:-અનુબંધ માટે પાસની ઉપમા તો બહુ હળવી કહેવાય. અનુબંધમાં સાઇકલ છે. મર્મ સમજી શકો તો ચોંકી ઊઠશો. પુણ્ય-પાપના બંધનું મહત્ત્વ વધારે નથી, પણ પુણ્ય-પાપના અનુબંધનું મહત્ત્વ ભારે છે.
પુણ્ય બાંધતાં પણ અનુબંધ અશુભ હશે તો તે નુકસાનકારક છે અને જો પાપ બાંધતાં પણ અનુબંધ શુભ હશે તો તે હિતકારી છે. તેથી જ સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા પાપ કરે તો પણ તે પાપ તેના આત્મા માટે હિતકારી છે, જયારે ગાઢ મિથ્યાદૃષ્ટિ પુણ્ય બાંધે તો પણ તે પુણ્ય તેના આત્મા માટે હિતકારી નથી. જૈનશાસનમાં જેવું અનુબંધનું વિશ્લેષણ છે, તેવું દુનિયાના કોઇપણ ધર્મમાં નથી. તીર્થકરનો ઉપદેશ અનુબંધપ્રધાન છે. શુભાશુભ અનુબંધનો માપદંડ
સભા :- અનુબંધ શુભ છે કે અશુભ છે તે કઈ રીતે ખબર પડે? સાહેબજી :- કોઇપણ શુભ પ્રવૃત્તિ સાથે વિવેક અને વૈરાગ્ય ભાવ હશે તો
૧૯૪
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા