________________
સભા:- સાહેબ ભૂમિકા એટલે?
સાહેબજી - ભૂમિકા એટલે સ્ટેજ, કક્ષા. જેમ કોઈ પહેલા ધોરણમાં, કોઈ બીજા, કોઈ ત્રીજામાં એમ શિક્ષણમાં બધાનાં ધોરણ અલગ અલગ હોય છે, તેમ ધર્મમાં ક્રમસર ભૂમિકા ભગવાને બતાવી છે. તમામ ભૂમિકાના આરાધનામાર્ગ સ્વતંત્ર બતાવ્યા છે.
ધર્મમાં ધોરણ અહિંસા છે. જેટલી અહિંસા જીવનમાં વધારે તેટલો ધર્મ ઊંચો, ને જેટલી હિંસા વધારે તેટલો ધર્મ નીચો જશે. તેથી જ ભગવાને કહ્યું કે તમે સંપૂર્ણ અહિંસક બની શકતા હો તો સૌથી ઊંચો ધર્મ પામશો. પણ જ્યાં સુધી ત્યાં ન પહોંચો ત્યાં સુધી શુભારંભથી જ લાભ લેવાનો છે.
ધર્મ પમાડવાના લોભે સાધુ આચારભ્રષ્ટ થાય તો પરંપરાએ આખા સાધ્વાચારમાર્ગનો ધ્વંસક બને :
- એક સાધુ તેનાં પાંચ મહાવ્રત પાળે અને સામે એક શ્રાવક લાખ ઉપાશ્રય બાંધે તો પણ ધર્મનું ઉત્તમ ફળ સાધુ જ મેળવશે. તમારે તો એક ઉપાશ્રય બનાવવાનાં ફાંફાં છે. સંઘમાં દાનનો થોડો હિસ્સો આપી દો એટલે પતી ગયું. બંગલો બંધાવવાનો હશે તો એકલા જ બંધાવશો. પણ કોઈ ઉદાર શ્રાવક હોય તો પોતાની સંપત્તિ દ્વારા એકલે હાથે આવાં વિપુલ કાર્યો કરે છે. તેના કરતાં પણ સાધુની એક દિવસની આરાધના ઊંચી છે. અરે ! મહાધર્માત્મા શ્રાવકની આખી જિંદગીની આરાધના, સંધુજીવનની બે ઘડીની આરાધનાની તોલે ન આવે. કદાચ તમને એમ થાય કે સાધુઓએ એવી તો શું ધાડ મારી છે કે એમનો ધર્મ આટલો ઊંચો ગણાય? પણ શાસ્ત્રમાં સાધુ અને શ્રાવકના ધર્મની તુલના મેરુ અને સરસવ દ્વારા બતાવી છે. આટલો વિશાળ તફાવત છે. પણ આમાં ફક્ત વેશ પહેરેલો સાધુ નહિ લેવાનો, પરંતુ સંયમી સાધુ લેવાનો છે. આનંદ તથા કામદેવ જેવા મહાશ્રાવકો જે પાંચમા ગુણસ્થાનકે રહેલા ધર્માત્મા હતા, અથવા પુણિયો શ્રાવક કે જેના સામાયિકની મારાધનાનાં પ્રભુએ પણ સ્વમુખે વખાણ કરેલાં, તેમની પણ આખી જિંદગીની આરાધના ભાવસાધુની બે ઘડીની આરાધનાની તોલે ન આવે. એથી જ અમને અમારા આચારમાં સ્થિર રહેવા દો, જેથી અમને પણ લાભ ને જગતને પણ લાભ. પણ જો સાધુ તમારી જેમ લાભાલાભ વિચારીને વિમાનમાં ધર્મ પમાડવા ફોરેન જાય તો? ત્યાં જવામાં ધર્મ પમાડવાનો ચોક્કસ લાભ છે, ઉપદેશની પ્રચંડ શક્તિવાળો હોય, લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૧૪છે.