Page Text
________________
છે. અનુકંપાધર્મ મોક્ષમાર્ગની ભૂમિકાનો છે; તેથી જ ચરમાવર્તનું લક્ષણ અનુકંપા બતાવ્યું અને સમકિતનાં પાંચ લક્ષણમાં પણ અનુકંપા દર્શાવી. જેના આત્મામાં સમકિત હોય અથવા તેને ધારણ કરવું હોય, તો તેના હૃદયમાં અત્યંત કરુણા-દયા જોઈએ. પોતે જ ભોગવે ને માણે અને બીજાનાં દુઃખ-દર્દની પરવા નહિ, તેવા આત્માઓ સમકિતની ભૂમિકા પામી શકતા નથી. મોક્ષમાર્ગની અનુકંપામાં પણ ભૂમિકા અનુસાર ફેર પડશે. ભાવઅનુકંપાના સાધન તરીકે કરાતી દયા જ સમકિતીની દયા ગણાશે, કારણ કે તેને અનુકંપાના પરિણામથી પણ પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય. કોરી દ્રવ્યદયા કરવાવાળા પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય નથી બાંધી શકતા, કારણ સામેનાના ફક્ત ભૌતિક દુઃખ-દર્દ દૂર કરવાની જ ભાવના છે. પણ ‘તેઓ વિચાર નથી કરતા કે આ જીવને દુઃખ આવ્યું કેમ? પાપના ઉદયથી જ દુઃખ આવ્યું છે, પાપમાંથી મુક્તિ થાય તો ફરી દુઃખ ન આવે. પરંતુ કોરી દ્રવ્યદયા કરનાર દાતાઓને “મારી પ્રવૃત્તિથી કોઈ જીવને ધર્મપ્રાપ્તિ થાય એવી ભાવના ન હોય. ફક્ત કરુણાના પરિણામ હોય, તેથી પુણ્ય કોરું બંધાય અથવા પાપાનુબંધી પુણ્ય બંધાય. આત્મિક દયામાંથી પેદા થયેલી દ્રવ્યદયા પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય આપશે. પણ આત્મિક દયા ફુરે ક્યારે ? જીવ ચિંતવે ક્યારે ?
હંમેશાં દયાનો વિષય દુઃખી જીવ છે, સુખીની દયા કરવાની નથી. સિદ્ધ ભગવંતોના આત્માની દયા કરવાની નથી. જેનો આત્મા કદી દુઃખમાં કે દુઃખના સાગરમાં જવાનો નથી તેવા આત્માની દયા કરવાની નથી. આત્માના દુઃખની ચિંતા આત્મવાદીઓને થશે અને શરીરના દુઃખની ચિંતા ભૌતિકવાદીઓને થશે. મનમાં આત્મા જો કેન્દ્રબિંદુના સ્થાને હશે તો આત્માના હિતાહિતની ચિંતા થશે, ખોળિયાનું દુઃખ તેને ગૌણ દેખાશે. માનવભવમાં શારીરિક દુઃખ ઓછાં છે, પરંતુ પશુયોનિ અને નરકયોનિમાં શારીરિક દુઃખ પણ ઘણાં છે. વળી ત્યાં પાપની પ્રવૃત્તિ પણ ઘણી જ છે. - આત્મવાદી માટે આત્માની દયા જ ખરીદયા છે. માત્ર શરીરને લક્ષમાં રાખીને કરાતી દયા તે ભૌતિક દયા છે. સારાંશમાં જૈનશાસનની અનુકંપામાં કોઈપણ વ્યક્તિના આત્મકલ્યાણનું લક્ષ્ય રહેશે, અનુકંપા ધર્મના અંગ તરીકે કરવાની કહી
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૧૩૫
| SR No. | 005875 |
| Book Title | Lokottar Dandharm Anukampa |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yugbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 290 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |