Page Text
________________
तद्व्यवसायस्वभावं ५६ पक्षने ४५॥ . तथा समारोपपरिपन्थित्वात् प्रमाणत्वात् ॥ ५हो हा हा हेतुने ४५॥ छे.
प्रभाराभूत मे शान छ त निश्चयात्म छ म समारोप- संशय विपर्यय मने मनध्यवसाय३५ मशानात्मनुं परिपन्थित्वात्- विरोधी डोवाथी એટલે કે (યથાવસ્થિત વસ્તુનું ગ્રાહક હોવાથી], તથા પ્રમાણ સ્વરૂપે હોવાથી, પ્રમાણભૂત જ્ઞાનને નિશ્ચયાત્મક સિદ્ધ કરવામાં બંને અલગ અલગ હેતુ છે તે આ પ્રમાણે (૧) પ્રમાણભૂતજ્ઞાન વ્યવસાય સ્વભાવવાળું છે ભ્રમાત્મક જ્ઞાનનું વિરોધી હોવાથી, (૨) પ્રમાણભૂતજ્ઞાન વ્યવસાય સ્વભાવવાળુ છે પ્રમાણભૂત डोपाथी (५६-उतु-पाय)
જે જ્ઞાન વ્યવસાય સ્વભાવવાળું નથી તે જ્ઞાન સમારોપજ્ઞાનનું વિરોધી પણ નથી જેમ સંશય વિગેરે, તથા જે વ્યવસાય સ્વભાવવાળુ નથી તે પ્રમાણાત્મક પણ નથી જેમ ઘટ વિગેરે (દાંત) જો જ્ઞાન સમારોપનું વિરોધી તથા પ્રમાણ સ્વરૂપ છે (ઉપનય) તો તેથી આ જ્ઞાન નિશ્ચયાત્મક સ્વભાવવાળું छे. (निगमन).
इदमत्रावधेयं-सुगतमते हि सर्वं वस्तुजातं क्षणिकम्, क्षणिकस्य वस्तुनो यत् प्रथमाक्षसन्निपातान्तरं ज्ञानमुत्पद्यते तन्नामजात्यादिकल्पनारहितत्वान्निविकल्पक मुच्यते, तदनन्तरं वासना-बलसमुज्जृम्भमाणविकल्पविज्ञानं संकेतकालदृष्टत्वेन वस्तु गृह्णाति, अत एवं संकेतकालभाविनं शब्दं च तत्र संघटयति, तथा च तदेव शब्द सम्पर्कयोग्यं यनिर्विकल्पकपश्चाद्भाविवासना-समुद्भूतं विकल्पविज्ञानं, तद्विषयभूतस्संतानश्च । विकल्पविज्ञानं हि पूर्वदृष्टत्वेन सर्वं निश्चिनोति, बालोऽपि यावत्पूर्वदृष्टत्वेन स्तनं नावधारयति, न तावन्मुखमर्पयति स्तने, अत एव सर्वोऽपि लौकिकव्यवहारोऽनेनैव विज्ञानेन प्रचलति । निर्विकल्पं तु न निश्चायकं स्वलक्षणमात्रजन्यत्वात् तस्य च प्रथमक्षणे एव विनष्टत्वात् न शब्दसम्बन्धयोग्यं, अत एव न तद् व्यवहारपथमवतरति।
तदेतन्नावितथम्- निर्विकल्पकं यदि व्यवहारपथं नावतरति कथं तर्हि तस्य प्रामाण्यम् ? उत्तर-कालभाविनो व्यवहारजननसामर्थ्याद विकल्पात् तस्य प्रामाण्याभ्युपगमापेक्षया वरं विकल्पस्यैव प्रामाण्याभ्युपगमः । किञ्च भवन्मते
. १८
| SR No. | 005872 |
| Book Title | Pramannaytattvalok |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahayashashreeji |
| Publisher | Omkarsuri Gyanmandir |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 348 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |