________________
प्रथमभङ्गादिषु विध्यादिप्राधान्येनापि शब्दस्य प्रतीयमानत्वात् षष्ठभङ्गकान्तोऽपि न समीचीन इति भावः ॥ ३४ ॥
ટીકાર્ય-કથંચિત્ નાસ્તિત્વથી વિશિષ્ટ એવા કથંચિત્ અવક્તવ્ય સ્વભાવવાળી જ વસ્તુઓનો વાચક એવો શબ્દ છે. આવા પ્રકારનો છટ્ટાભાંગાનો એકાંત છે તે મનોહર નથી કારણ કે પ્રથમ આદિ ભાંગાઓમાં (પ્રથમના સમજાવેલા પાંચ ભાગાઓમાં) છઠ્ઠા ભાંગાના એકાંત કરતા બીજી રીતે પદાર્થનો વાચક શબ્દ જણાતો હોવાથી છઠ્ઠા ભાંગાનો એકાંત માન્ય કરવો તે ઉચિત નથી એટલે કે આપણે વિચારી ગયા તેમ પૂર્વના ભાગમાં વિધિપ્રધાન, નિષેધપ્રધાન, કમઉભયપ્રધાન, એકકાળમાં એકસાથે ઉભયપ્રધાન હોવાથી અવાચક, વિધિસહિત એકીસાથે ઉભયપ્રધાન કરવાથી અવાચક અને ક્રમવિધિનિષેધ સહિત એકી સાથે ઉભયપ્રધાન કરવાથી અવાચક વિગેરે શેષપ્રથમના પાંચ તથા સાતમા ભાંગાને પણ શબ્દ પ્રતિપાદન કરે છે તેથી આ છટ્ટાનો એકાંત આગ્રહ અયોગ્ય છે.
अथ सप्तमभङ्गैकान्तमपाकुर्वन्ति-. .. એકાંતે સાતમા વિકલ્પની માન્યતાનો નિષેધ હેતુ સહિત બતાવે છે.
क्रमाक्रमाभ्यामुभयस्वभावस्य भावस्य वाचकंश्चावाचकश्च ધ્વનિર્વાચચેત્યપિ મિથ્યા ૪-રૂક |
अत्र बीजमाख्यान्तिविधिमात्रादिप्रधानतयापि तस्य प्रसिद्धः ॥ ४-३६ ॥
અનુક્રમે ઉભયાત્મક ભાવનો વાચક બન્યો છતો આ શબ્દ એકસાથે ઉભયાત્મક ભાવનો અવાચક જ શબ્દ છે તેનાથી અન્યથા (બીજી રીતે) વાચક નથી જ, એવા પ્રકારનું અવધારણ પણ મિથ્યા છે.
'क्रमार्पितोभयत्वविशिष्टावक्तव्यस्वभावस्य वस्तुन एव वाचकः शब्द' રૂત્યપિ મિથ્યા છે રૂપ /
'स्यादस्त्येव घट:' 'स्यान्नास्त्येव घटः' इति विध्यादिप्राधान्येनापि शब्दस्य प्रतीयमानत्वात् सप्तभङ्गैकान्तोऽपि न युक्त इत्यर्थः ॥ ३६ ॥
૧૭૮
