Page Text
________________
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
૬
બંધાયું છે; જે ઉદયમાં આવીને પણ એ જીવ પાસે તાત્ત્વિક ધર્મ જ કરાવે છે. આત્માના વિકાસને તે બાધક બનતું નથી, તેમ વિકાસની ગતિને પણ રોકતું નથી.
આ
જીવોને સાવધ પુણ્યનો ઉદય એ ફૂટેલા સોનાના ઘડા જેવો છે. એ ઘડો ફૂટેલો હોય તેથી તે પાણી આદિ વસ્તુને ભરવાના ઉપયોગમાં લઇ શકતો નથી પણ સોનાની કિંમત તો એટલી ને એટલી જ થવાની છે. માત્ર તેમાંથી બીજો ઘડો કે દાગીનો બનાવવામાં ઘાટ ઘડામણ નવી ખર્ચવી પડે છે એટલું જ નુકસાન છે. જો કે એ નવો બનાવેલો દાગીનો કે ઘડો, જૂના ઘડા કરતાં વધુ ચક-ચક થતા હોય છે; એવું જ આ જીવોને બને છે. આ જીવો દેવલોકનાં કે મનુષ્યનાં ઊંચાં સુખો ભોગવતા હોય ત્યારે સાવધપુણ્યના કારણે એટલો વખત તેમને અવિરતિમાં રહેવું પડે છે; પરંતુ સોનાના સદેશ વૈરાગ્ય અને વિવેક જાગ્રત જ રહે છે. જે તેમને ભોગમાં તીવ્ર આસક્તિ થવા દેતા નથી, એટલે પાપનો અનુબંધ પડવા દેતા નથી. વળી અવિરતિનું આ સાવદ્ય નિકાચિત પુણ્ય ભોગવાઇ જાય છે કે તુર્ત જ પેલા ચકચકતા નવા ઘડા (કે દાગીના)ની જેમ તે પહેલાં કરતાં પણ વધુ ગુણોનો વિકાસ સાધવામાં આગળ વધે છે. મૂળ સોના સદંશ પુણ્યનો અનુબંધ પડેલો હોવાથી આ સાવદ્ય પુણ્ય તેમને એટલો સમય આત્મવિકાસમાં માત્ર શીઘ્ર ગતિને રોકનાર બન્યું એટલું જ.
પાપનુબંધી પુણ્યને માટીના ઘડાની ઉપમા આપવામાં આવે છે. તે ઘડો સાજો હોય ત્યારે ચાર-છ રૂપિયાની મામૂલી કિંમત ઊપજે પણ ફૂટ્યા પછી તદ્દન નકામો; એમ ઔદયિક ભાવના શુભ પરિણામથી બંધાયેલ પાપનુબંધીપુણ્યથી મામૂલી તુચ્છ શારીરિક સુખો થોડા સમય માટે મળે છે. એ ભોગો ભોગવાઇ જાય, પુણ્યનો માટીનો ઘડો ફૂટી જાય પછી તેની કશી જ કિંમત હોતી નથી. પછી તો દુઃખની પરંપરા જ ચાલુ થઇ જાય
છે.
‘૧૬૦’મા શ્લોકમાં ભોગનું ફળ વર્ણવ્યા બાદ ‘૧૬૧’મા શ્લોકમાં ભોગનું સ્વરૂપ વર્ણવે છે. ઘણા લોકોનું એવું માનવું છે કે ઇન્દ્રિયોની વાસના ભોગથી જ તૃપ્ત થાય છે. તે વાસનાને જો ભોગથી શાંત કરવામાં ન આવે તો તે વધારે અતૃપ્તિને જન્માવે છે, અનર્થને પેદા કરે છે. તો પછી પુણ્યથી મળેલા ભોગોને ભોગવવામાં શું વાંધો છે?
શ્રી ગ્રંથકાર મહર્ષિ આ શ્લોકમાં આ પ્રશ્નનું ઘણું સુંદર સમાધાન આપે છે કે સંસારનાં ભોગસુખો એ દુઃખમૂલક, દુઃખરૂપ અને દુઃખફલક છે. એ સુખને ભોગવતાં પહેલાં અતૃપ્તિનું દુઃખ વેઠવું પડે છે. જેમનાં શરીર, ઇન્દ્રિય કે મનને અતૃપ્તિ નથી એવા જીવને સંસારના વિષયો સુખકર લાગતા નથી. જેમણે અતૃપ્તિનું દુ:ખ વેઠ્યું હોય એવા જીવને ભોગસામગ્રી મળતાં એ અતૃપ્તિ દૂર થવાનો ભ્રમ થાય છે અને ક્ષણવાર સુખનો
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |