Page Text
________________
-
૨૦
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય
“સંશુદ્ધ'નું ત્રીજું વિશેષણ છે “ફલાભિસન્ધિ રહિત' અર્થાત્ પરલોકના સામાનિક દેવ આદિના સુખની આશંસા રહિત. અહીં ઇંદ્રાદિકનું સુખ એમ ન લખતાં “સામાનિક આદિનું સુખ એમ લખ્યું; તેનું કારણ એ છે કે સામાનિક દેવ પ્રાયોગ્ય સુધીનું પુણ્ય ફલાભિસન્ધિથી અર્થાત્ કે નિયાણાથી બંધ થઈ શકે અને તેનાથી ઊંચું ઇંદ્રાદિપણું અપાવનાર પુણ્યકર્મ નિયાણાની હાજરીમાં બંધાતું નથી. પરલોકના સુખના આશયથી કરાયેલો ધર્મ પણ ગરાનુષ્ઠાન હોઈને મલિન છે, સંસારવૃદ્ધિનું કારણ છે; મોક્ષનું કારણ બનતો નથી. તે “સ્વપ્રતિબંધ સાર' એટલે કે ધર્મથી જે સુખની આશંસા રાખી હોય તે સુખ મળે એટલે તેમાં તેને એટલી બધી આસક્તિ થઈ જાય કે તેને તે છોડી શકતો નથી અને તેમાં જ લીન બની જાય છે. દા.ત. સંભૂતિમુનિના જીવે ચક્રવર્તીપણાનું નિયાણું કરી, માંગીને મેળવ્યા પછી બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તીના ભવમાં તેમાં એ રીતે આસક્ત બન્યા કે સાતમી નારકીનું દુઃખ મેળવ્યું. - મિત્રાદષ્ટિવાળા જીવને સંજ્ઞા વગરનો, ભૌતિક સુખની આશંસા વગરનો, અત્યંત ઉપાદેય બુદ્ધિવાળો આવો નિરુપાધિક રાગ જિનેશ્વરદેવ પ્રત્યે હોય છે. આ સૌથી શ્રેષ્ઠ ઉત્તમમાં ઉત્તમ યોગબીજ છે. કારણકે તેનો વિષય(જિનેશ્વરદેવ) સર્વોત્તમ છે. આ યોગબીજને પામેલા ચિત્તનો પૂર્વના મહર્ષિઓએ ભૂરિ-ભૂરિ મહિમા બતાવતાં કહ્યું છે કે, અનાદિ કાળથી ભવસમુદ્રમાં ડૂબી રહેલા જીવને હવે તેમાંથી કાંઈક બહાર આવવા પ્રાપ્ત થયું છે. આત્મા ઉપરની કર્મની ગાઢ શક્તિ (સંયોગ) હવે કાંઈક શિથિલ થઈ છે. યોગબીજના પ્રભાવે જીવને સંસાર પ્રત્યે દ્દષ્ટિ પેદા થઈ છે અને સંસારના પરિત્યાગ માટે કાંઈક પરિણામ પણ પ્રગટ થયો છે. વળી આગમ એટલે શાસ્ત્ર, તેના ઉપાયનવાળું ચિત્ત' એટલે અવક્રગામી પરિણામ, હવે જીવને પ્રાપ્ત થયો છે. અર્થાત તેને એવો ક્ષયોપશમ થયો છે કે તત્ત્વને અનુસરતું જ ચિંતન સ્વાભાવિક રીતે તેનું બની જાય છે. તત્ત્વની સન્મુખ જ તેનું વલણ હોય છે. જેમ આંધળો માણસ પણ જો પુણ્યશાળી હોય તો તેને કોઈ દોરનાર ન હોય તો પણ પુણ્યના કારણે જખાડાટેકરામાં અથડાયા વગર સીધેસીધો ઈષ્ટ સ્થાને પહોંચી જાય છે, તેમ યોગબીજ પામનાર જીવને કદાચ સન્માર્ગદર્શક ગુરુ દોરનાર ન હોય તો પણ તેનો ક્ષયોપશમ શાસ્ત્રાનુસારી અને તત્ત્વાભિમુખ જ હોય. વળી તે માત્ર અંધશ્રદ્ધાથી ધર્માનુષ્ઠાનો નથી કરતો, પણ તેના તત્ત્વને જાણવાને તેને જિજ્ઞાસા અને તદનુરૂપ ચિંતનનો પ્રયત્ન છે. વળી આ જીવ હવે નિયમા રાગ-દ્વેષની ગ્રંથિરૂપી પર્વતને શુભ અધ્યવસાયરૂપી વજ વડે ભેદી નાંખવાનો છે. તેને હવે સંસારરૂપી કેદખાનામાંથી છૂટવાની સાયરન (કાળઘંટા) વાગી રહી છે.
યોગબીજનો આટલો બધો મહિમા વર્ણવવામાં આવ્યો છે તે સંપૂર્ણ સત્ય અને
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |