Page Text
________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય ગયા બાદ આગળના ભાવોમાં ધન-સંપત્તિ વૈભવાદિમાં એટલો તો લીન આ જીવ છે કે બ્રિાદષ્ટિનો ક્ષણિક બોધ અને વૈરાગ્ય નષ્ટ થઈ જાય છે અને સંસારની ઉપાદેયતાની માન્યતા જોરદાર બની જાય છે. - મિત્રાદષ્ટિનો બોધ જો કે અલ્પબળવાળો અને અલ્પકાલીન છે, અવસરે તે ટકતો નથી અને શુભાનુબંધ પણ ઘણો જ નબળો પાડે છે; છતાં પણ એમ કહેવું જોઈએ કે આટલા અલ્પ અંશવાળો વિવેક પણ કીમતી છે. અનાદિ કાળથી અવિવેકરૂપી ઘોર ભયંકર અંધારું છવાયેલું હતું. પ્રકાશનું સ્વપ્રમાં પણ દર્શન આજ સુધીમાં થયું નહોતું, નામ પણ સાંભળ્યું નહોતું; એમાં વિવેકરૂપી પ્રકાશનો એક નાનો સરખો આ ચમકારો મળવો તે પણ અહોભાગ્યની વાત છે. તેનો આ બોધ નાનકડો છે પણ તાવિક છે. મોક્ષમાર્ગનું બીજ છે. આ બીજમાં પરાકાષ્ઠાનો ધર્મ પમાડવાની તાકાત છે; જેના વડે જીવ મોક્ષરૂપી ફળ હવે અવશ્ય પ્રાપ્ત કરવાનો છે..
(૧) ખેદ-મિત્રાદષ્ટિનો આ પ્રકાશના ક્ષણિક ચમકારા જેવો બોધ જીવમાં રહેલ ખેદ નામના દોષને દૂર કરે છે. ભવાભિનંદિપણાના કારણે જીવને આજ સુધી સંસારમાં જ રસ હતો, યોગમાર્ગમાં તેને ખેદ જ હતો. ધર્મ કરવા છતાં તેને ઉપાદેય બુદ્ધિ તો સંસારમાં અને પૌગલિક સુખોમાં જ હતી. આધ્યાત્મિક સુખનો અંશમાત્ર પણ સ્વાદ ચાખ્યો ન હોવાના કારણે તેમાં તેને રુચિ ન હોય એ સ્વાભાવિક છે. આધ્યાત્મિક સુખની રુચિ વગર યોગમાર્ગમાં રુચિ ક્યાંથી આવે? ભૂખ જ લાગી નથી તેને ભોજનમાં રુચિ ક્યાંથી થાય? આધ્યાત્મિક સુખના પરમઆલ્હાદક આસ્વાદને, તેનાથી થતી પરમતૃપ્તિને, જીવ અંશે અંશે પણ સમજતો થાય, એટલે તેને એ સુખની ભૂખ જાગે છે. એ ભૂખ જાગ્યા પછી ભૂખને ભાંગનાર ભોજન સદશ યોગમાર્ગમાં તેને રુચિ જાગે છે. રુચિ જાગે એટલે ખેદ દૂર થાય છે. આ પૌદ્ગલિક સુખો અસાર છે, ભ્રામક છે, માટે હેય જ છે; એક માત્ર આધ્યાત્મિક સુખ જ સારભૂત છે અને તેને અપાવનાર યોગમાર્ગ જ ઉપાદેય છે; એવું પ્રણિધાન અંશે અંશે જીવને આ મિત્રાદષ્ટિમાં થાય છે. આંશિક હોવા છતાં વ્યવહારનય આને પ્રણિધાન તરીકે માન્ય કરે છે. જો કે શુદ્ધવ્યવહારનયથી પ્રણિધાન ત્રીજી દૃષ્ટિથી આવે છે અને નિશ્ચયનયથી તો પાંચમી દષ્ટિમાં દઢ પ્રણિધાન આવે છે.
ખેદ એટલે અરુચિ. મિત્રાદષ્ટિવાળાને દેવ-ગુરુ આદિના કાર્યમાં એટલે યોગમાર્ગની આરાધનામાં જરા પણ ખેદ- અરુચિ હોતાં નથી. બલ્લે તેમાં અત્યંત રુચિ હોય છે, તેને કર્તવ્યરૂપ લાગે છે. તે કરવામાં તેને રસ હોય છે, તે કરવામાં તેને આનંદ આવે છે, તે કરવામાં નાની-નાની તકલીફો કે વિનો આવે અને પોતે ન કરી શકે તો Y-૨
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |