Page Text
________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય તેને હેય-ઉપાદેયનો સમ્યબોધ થાય છે. જો કે તે બોધ અત્યંત અલ્પ માત્રાવાળો છે. જેમ ઘાસનું એક તણખલું કે અગરબત્તીને સળગાવીને તેનો ભડકો ઓલવી નાંખીએ, પછીતે સળગતું રહે પણ તેનો પ્રકાશ એકદમઝાંખો હોય છે. એટલા પ્રકાશ વડે અંધારામાં કાંઈ કોઈ વસ્તુ શોધી શકાતી નથી, માટે તે ખાસ ઉપયોગમાં આવતો નથી. વળી આ પ્રકાશ લાંબો સમય ટકતો પણ નથી. ટકે તો પણ તેના ઉપર રાખ વળી જાય છે. માત્ર થોડી ક્ષણોની જ ચમક દેખાય છે. જેમ આ પ્રકાશ, બળ સ્થિતિ અને માત્રાની અપેક્ષાએ તદ્દન જ અલ્પ છે, એવો જ અલ્પ આ મિત્રાદષ્ટિવાળાનો બોધ હોય છે. તેનો બોધ અલ્પ હોવાના કારણે તેને અમુક અંશમાં જ સમ્યગ્બોધ થાય છે. બાકી ઘણા અંશમાં તો તેને વિપરીત જ બોધ હોય છે. સમ્યગ્બોધના કારણે શુભનો અનુબંધ અને સકામનિર્જરા થાય છે. પણ તે બોધ અત્યંત અલ્પ હોવાથી શુભનો અનુબંધ અત્યંત નબળો પડે છે. સાથે સાથે વિપરીત બોધ ઘણો હોવાથી અશુભનો અનુબંધ ઘણો પડે છે. અનુબંધ એ આત્માની ઉપર પડતા સંસ્કાર છે. શુભાનુબંધ એ ધર્મના અર્થાત ગુણના સંસ્કાર છે. અશુભાનુબંધ એ અધર્મના અર્થાત્ દોષના સંસ્કાર છે. જીવને જેની રુચિ હોય છે જે તેને ગમતું હોય છે, જેનું તેને આકર્ષણ અને પક્ષપાત હોય છે, તેના સંસ્કાર તેના આત્મા ઉપર પડતા હોય છે. ગુણસ્થાનકની બહારના જીવોની રુચિ અને પક્ષપાત સંસારના દોષો પ્રત્યે જ હોય છે. તેથી તેઓ ધર્મ કરે તો પણ સંસ્કાર અધર્મના જ પાડે છે. જયારે આ મિત્રાદષ્ટિવાળા જીવને આંશિક પણ મુક્તિની રુચિ જાગી છે, તેથી તેનો ધર્મસાનુબંધ બને છે. ધર્મના સંસ્કાર તેને પડે છે; પણ બોધ અતિ અલ્પમાત્રાનો હોવાથી તે સંસ્કાર અત્યંત નબળા હોય છે. જેના કારણે એ પહુસ્મૃતિનું બીજ બની શકતા નથી; એટલે કે અવસરે તે સંસ્કાર તેનામાં શુભ પરિણામ જગાડવા માટે સમર્થ બનતા નથી. માટે દર્શનવંદનાદિ ધર્મક્રિયાઓ તેને જોઇએ એવો લાભ આપનાર બનતી નથી.
મિત્રાદષ્ટિવાળા જીવોમાં અધ્યાત્મનું ફુરણ થયું છે પણ તે જોરદાર નથી. તેથી તેના વૈરાગ્ય આદિ ગુણો ઘણા જ નબળા છે. નિમિત્ત મળતાં જ તે જોખમમાં મુકાઈ જાય છે. સંસાર દુઃખમય છે, મનુષ્યભવદુર્લભ છે, વિષયો છોડવા જેવા છે, સંયમજીવન જ જીવવા જેવું છે; તત્ત્વચિંતન દ્વારા આવી માન્યતાઓ રૂપે શુભપરિણતિનું તેણે આધાન કર્યું હોય, અહિંસાદિ વ્રતો તેને ગમે, સંયમ લેવાની ઈચ્છા પણ થાય, પણ તેનો બોધ અત્યંત ઝાંખો હોવાથી તેમાં દઢતા હોતી નથી. આથી વિપરીત સંયોગો મળતાં જ પાછા વિષયો ગમતા થઈ જાય છે. સંસાર ઉપાદેય લાગવા માંડે છે. શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનનો જીવ પહેલા ધનાસાર્થવાહના ભવમાં આ મિત્રાદષ્ટિમાં છે. સદ્દગુરુની ચર્યા જોઈને તેમના ઉપદેશશ્રવણથી બોધિબીજ પામ્યો છે, વૈરાગ્ય જાગ્યો છે, પરંતુ સદ્દગુરુનો સંયોગ છૂટી
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |