Yogdrushti Samucchay

SR No.: 005870
Original Sutra Author: N/A
Author: Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2001
Total Pages: 160
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 16

૧
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય અસત છે. તેનું કાંઈ જ મૂલ્ય નથી.
અહીં પહેલીથી આઠમી દૃષ્ટિ સુધીનો જીવનો ક્રમિક વિકાસ કહ્યો. તે સૂચવે છે કે આત્મા પરિણામી નિત્ય છે. આત્મા જો એકાંતે નિત્ય હોય તો તેમાં પરિવર્તન સંભવે નહિ. તેમ તે જો એકાંતે ક્ષણિક (અનિત્ય) હોય તો ક્ષણ પછી તેનું અસ્તિત્વ જ નથી તો પછી પરિવર્તન સંભવે નહિ. તેથી આત્મા અમુકઅપેક્ષાથી નિત્ય છે અને અમુકઅપેક્ષાથી અનિત્ય છે.
મિત્રાદષ્ટિ
મોક્ષમાર્ગની વિશેષ શરુઆત મુક્તિનો રાગ આવ્યા પછી જ થાય છે. તે મુક્તિનો રાગ અહીં આ પહેલી દૃષ્ટિમાં પ્રાપ્ત થાય છે. માટે જીવના આધ્યાત્મિક વિકાસનું આ પહેલું પગથિયું છે. અનાદિ કાળથી અધ્યાત્મની અપેક્ષાએ જીવ ભિખારીના જેવો બેહાલ દશામાં હતો. તે અનાથ હતો, સહાય વિનાનો હતો, તેને અહીં પહેલ વહેલો મિત્રાદષ્ટિરૂપ સાચો સાથીદાર મળે છે. આ દૃષ્ટિમાં જીવને જે બોધ થાય છે તે બોધ જીવને તાત્વિક આત્મહિતની ચિંતા કરવાને પ્રેરે છે. હિતચિંતા કરનારને મિત્ર કહેવામાં આવે છે. તે અપેક્ષાએ આ દૃષ્ટિનો બોધ એ જીવનો સાચો નિઃસ્વાર્થી મિત્ર છે. માટે આ દૃષ્ટિનું મિત્રા' એવું સાર્થક નામ આપ્યું છે. ' .
આ દૃષ્ટિમાં તૃણના અગ્નિના તણખા જેવો બોધ હોય છે. ખેદદોષનો ત્યાગ છે. હાનગુણઅષ' ગુણની પ્રાપ્તિ છે અને યમ નામનું યોગના અંગનું સેવન હોય છે. આ દષ્ટિનું આ સંક્ષિપ્ત લક્ષણ છે. હવે તેના એક એક અંગને કાંઈક વિસ્તારથી સમજીએ.
- બોધ-યોગની આઠેય દૃષ્ટિઓ એ મોક્ષમાર્ગરૂપ છે. મોક્ષમાર્ગ એ રત્નત્રયીરૂપ છે; માટે બોધ શબ્દથી અહીં રત્નત્રયીનો બોધ સમજવાનો છે. રત્નત્રયીનો બોધ એટલે હેય-ઉપાદેયનો બોધ. શું છોડવા જેવું છે અને શું મેળવવા જેવું છે એ જાણવું તેને હેયઉપાદેયનો બોધ કહેવામાં આવે છે. પરપરિણતિ એટલે પુદ્ગલનું આકર્ષણ તેમાં સંસારનાં બધાં જ પૌદ્ગલિક સુખોનું આકર્ષણ આવી જાય છે. તે દોષરૂપ છે માટે છોડવા જેવા છે. આત્મિક ગુણો એ સ્વપરિણતિ છે, તે મેળવવા જેવા છે.
અનાદિકાળથી જીવને આ બાબતમાં તદ્દન જ વિપરીત બોધ હતો. પૌગલિક સંસારનાં સુખોને તે ઉપાદેય માનતો હતો, પરંતુ હવે જીવને મોહનીયકર્મના ક્ષયોપશમને અનુરૂપ મંદતા થઈ છે. તેનાથી કાંઈક વિશુદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ છે; જેના કારણે અંશે અંશે પણ