Page Text
________________
૧૦૮
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
જ પ્રવૃત્તિ કરે છે. ઇચ્છા માત્રનો અભાવ હોવાના કારણે સંપૂર્ણ નિશ્ચયનયનો વૈરાગ્ય અહીં જ ઘટે છે. તેમની સંસારની પ્રવૃત્તિ પણ ભગવાનની આજ્ઞાના પાલનરૂપ, ધર્માચરણરૂપ જ હોય છે. દરેક પ્રવૃત્તિમાં જે પ્રકારના પરિણામો (અધ્યવસાયો) રાખવાનું શાસ્ત્રમાં વિધાન છે, તે પ્રકારના પરિણામો જ તેઓ કરે છે.
આ દૃષ્ટિમાં રહેલા નિરતિચાર ચારિત્રનું પાલન કરનારા સાધુઓ અપવાદ માર્ગે આરંભ-સમારંભની પ્રવૃત્તિ કરે, પણ તે શાસ્ત્રોક્ત પરિણામપૂર્વક જ કરે; એટલે તેમને પાપબંધ થતો નથી. નિરતિચાર ચારિત્રમાં ઉત્સર્ગ-અપવાદ બંનેનું સેવન કરવાનું હોય છે. ઉત્સર્ગને સ્થાને અપવાદ કે અપવાદને સ્થાને ઉત્સર્ગનું સેવન એ દોષરૂપ છે. પોતપોતાને સ્થાને તે બન્નેને શાસ્ત્રમાં કહેલા પરિણામપૂર્વક સેવવાના છે.
વૈરાગ્યનો પ્રારંભ મિથ્યાર્દષ્ટિ ગુણસ્થાનકથી થાય છે. તેની પરાકાષ્ઠા અહીં છઠ્ઠી દૃષ્ટિમાં પ્રાપ્ત થાય છે. આનાથી નીચેની કક્ષામાં વૈરાગ્ય રાગમિશ્રિત હોંય છે. એટલે નિશ્ચયનય તેને વૈરાગ્ય તરીકે સ્વીકારતો નથી.
છઠ્ઠી દૃષ્ટિવાળા જીવોનો ત્રીજો ગુણ એ છે કે તેઓ પ્રભાવશાળી હોય છે. તેઓ ભીમકાન્ત પ્રકૃતિવાળા હોય છે. અયોગ્ય જીવો પ્રત્યે ભીમગુણવાળા હોય અને યોગ્ય જીવો પ્રત્યે વાત્સલ્યવાળા હોય છે. અયોગ્ય જીવો તો તેમનું નામ સાંભળતાં જ થથરતા હોય છે. ઔદાર્ય, દયાળુતા, સૌહાર્દ વગેરે ગુણોની સાથે માણસમાં શૂરવીરતા, આત્માભિમાનતા, પરાક્રમપણું, નિર્ભયતા વગેરે ગુણોની ય જરૂર પડે છે. તો જ તેમના વ્યક્તિત્વનો પ્રભાવ પડે છે. સાધુ હોય કે ગૃહસ્થ હોય, આ દૃષ્ટિવાળા જીવો ખમીરવાળા હોય છે. તેમનામાં અપ્રશસ્ત ભય વગેરે નથી હોતા. અવસરે ઉચિત કડકાઇ કે સૌહાર્દ તેઓ રાખી શકે છે.
પ્રભાવશાળીનો બીજો અર્થ એ છે કે આ જીવો અવશ્ય ધર્મના પ્રભાવક હોય છે. તેઓ એવું વિશુદ્ધ ધર્માચરણ કરે છે કે તે જોઇને બધા જ માણસો ધર્મની પ્રશંસા કરે છે. ધર્મ કદી એકલો રહેતો નથી. તે ધર્મીમાં જ રહે છે. એટલે ધર્મની પ્રશંસા ધર્મીવર્ગ દ્વારા જ થાય છે. જિનેશ્વર ભગવાને સાધુ તેમજ શ્રાવકોને એવો સુંદર આચારમાર્ગ બતાવ્યો છે કે જો તેનું બરાબર પાલન કરવામાં આવે તો તે જોઇ જગતના જીવો ધર્મની પ્રશંસા કર્યા વગર રહે જ નહિ.
આ દૃષ્ટિવાળા જીવોના જીવનમાં કોઇ માણસ આંગળી ચીંધી શકે એવા દોષો ન હોય. તેમનું આચરણ એકાન્તે દોષરહિત હોય. પાંચમી દૃષ્ટિવાળા જીવો પ્રભાવક ભલે હોય પણ તેમના જીવનમાં સૂક્ષ્મ દોષો કે અનુચિત આચરણ હોય, જેથી બીજા જીવો તેમની સામે આંગળી ચીંધે. સમરાદિત્ય કુમાર છઠ્ઠી દષ્ટિમાં છે. તેમના ઉચિત આચરણથી
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |