Page Text
________________
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
૧૦૯
અને પ્રભાવકતાના ગુણથી તેમના મિત્રો બધા ધર્મી બની ગયા. આ જીવો અયોગ્ય માણસના સહવાસમાં રહે છે તો પણ તેની અયોગ્યતાથી પોતાને કાંઇ નુકસાન ન થાય, પરંતુ પોતાનો પ્રભાવ તેની ઉપર પાડે.
છઠ્ઠી દૃષ્ટિવાળા જીવોનો ચોથો ગુણ ધીરતા છે. તેઓ મરણાન્ત કષ્ટમાં ડગતા નથી, આપત્તિમાં દીન બનતા નથી, ધીરતાને છોડતા નથી.
છઠ્ઠી દૃષ્ટિવાળા જીવોનો પાંચમો ગુણ છે દ્વન્દ્વોથી અસ્પૃષ્યપણું. સુખ અને દુઃખ, રિત અને અતિ, માન અને અપમાન, નિંદા અને પ્રશંસા, રોગ અને આરોગ્ય વગેરે કોઇ પણ પ્રકારના દ્વન્દ્વની અસર આ દૃષ્ટિવાળા જીવોને હોતી નથી. આના કારણે જ સંપૂર્ણ મૈત્રી આદિ ભાવ અને વિષયોમાં અનાસક્તિ ટકી રહે છે. ભગવદ્ગીતામાં વ્યાસમુનિએ સ્થિતપ્રજ્ઞનાં જે લક્ષણો કહ્યાં છે તે બધાં જ અહીં ઘટે છે.
પાંચમી દૃષ્ટિ સુધી જીવને દ્વન્દ્વની અસર થાય છે. તેથી ચોવીસે કલાક અશુભ પરિણામ અંદર બેઠેલો જ છે એમ જાણવું. તેમને પાપબંધ સતત ચાલુ જ રહે છે, કારણકે આર્તધ્યાનને અનુકૂળ એવા સંકલ્પ અને વિકલ્પો પડેલા છે. છટ્ટે ગુણસ્થાનકે સાતિચાર ચારિત્રવાળાને પણ આર્તધ્યાનની શક્યતા છે. ત્યારબાદ નિરતિચાર ચારિત્રમાં આર્દ્રધ્યાન હોતું નથી.
સાધુને અપવાદમાર્ગનું સેવન બે કા૨ણે કરવાનું હોય છે. (૧) અસમાધિ આદિથી બચવા અને (૨) વિશેષ આરાધના કરવા માટે. દા.ત. રોગ થયો હોય તે સહન ન થતો હોય, અસમાધિ થઇ જતી હોય તો તેમાંથી બચવા માટે ચિકિત્સા કરાવે; અથવા તો રોગ સમ્યગ્ રીતે સહન કરી.શકાતો હોય, તેમાં અસમાધિ ન થતી હોય, છતાં રોગ જાય તો જ્ઞાનાદિની વિશેષ પ્રકાંરની આરાધના કરી શકાય તેમ હોય તો વિશેષ આરાધનાના હેતુથી પણ ચિકિત્સા કરાવે.
પાંચમી દષ્ટિવાળાને દ્વન્દ્વની અસર છે. આર્ત્તધ્યાન છે. માટે તેમને અસમાધિથી બચવા માટે અપવાદનું સેવન હોય પણ છઠ્ઠી દષ્ટિવાળાને દ્વન્દ્વની કોઇ અસર જ નથી. આર્તધ્યાન કે અસમાધિ થવાનો તેમને સંભવ જ નથી; એટલે તેઓ જ્યારે અપવાદનું સેવન કરે છે ત્યારે વિશેષ આરાધનાનું જ લક્ષ્ય હોય છે. જેમકે રોગનો ઉપચાર કરાવે અથવા તો ઠંડી લાગે તો મકાનનો ઉપયોગ કરે વગેરે બધું જ અપવાદસેવન વિશેષ આરાધનાના અર્થે જ કરે છે. સાતમી દૃષ્ટિવાળાને તો અપવાદનું સેવન હોતું જ નથી.
સનતકુમાર ચક્રીછઠ્ઠી દૃષ્ટિમાં હતા. રોગ સહન કરવાની તેમનામાં તાકાત હતી. આરાધનામાં તે રોગ બાધક ન હતા તેથી તેમણે ઉપચાર ન કર્યા. પરંતુ તેમને કોઇ મારવા આવે તો ત્યાંથી ખસી જાય, કારણકે તેમને લાંબું સંયમ પાળવું છે; એટલે હાથે
Y-૮
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |