Page Text
________________
પછી લગ્ન ક્યાંથી નિર્જરાનું સાધન બનશે? વ્યવહારનય કહેશે “તે તો પાપની જ ક્રિયા છે,”
જ્યારે નિશ્ચયનય કહેશે “લગ્ન એ પાપની જ ક્રિયા છે તેવું એકાન્ત નથી, અપેક્ષાએ તે ધર્મક્રિયા બની શકે છે.”
તમે બોલો છો કે “આ મારું ઘર, મારા પૈસા, મારું કુટુંબ.” અહીં જૂઠું બોલનારની વાત નથી, સજ્જન સાચા માણસની વાત છે. તમે કહેશો કે “આ મારો બંગલો, મારી મહેનતે મેં ઊભો કર્યો છે. ત્યારે વ્યવહારનય કહેશે કે સાચું, પણ નિશ્ચય નય કહેશે કે ભાઈ આ ખોટું છે. બંગલો કદી તમારો થઈ શકે ખરો? જડ ઉપર કદી ચેતનનો અધિકાર હોય? કારણ જડ વસ્તુ બધી જ પરાઈ છે. શરીર પણ તમારી મરજી મુજબ નથી ચાલતું, તો આ બંગલો તમારો
ક્યાંથી? માટે તમે જૂઠું બોલો છો. માટે બન્ને નયની વ્યાખ્યા જુદી છે. અહીં વ્યવહારનય કહેશે. કે કોઈકનું ઘર હોય અને તમે તેને મારું ઘર કહો તો ખોટું, પરંતુ તમારા પૈસાથી બંધાવ્યું હોય તેને તો મારું કહી શકો. આમ બન્ને નય સાચા છે. બન્નેની વાતમાં તથ્ય છે. પોતપોતાના દૃષ્ટિકોણથી સાચા છે. માટે સ્યાદ્વાદ આવ્યો અને તેની આ જ ખૂબી છે કે બન્ને જુદી દેખાતી વાતોનો તે સમન્વય કરી આપે છે.
નિશ્ચયનય કહેશે જડ વસ્તુ બધી પરાઈ છે, તેમાં મારું છે તેમ બોલાય જ નહિ. જો આમ એકલું માનીએ તો પરિસ્થિતિ શું થાય? તમે પૈસા લો તો પૂછે કેમ લીધા?' તો કહેશો કે “મારા છે માટે જ લીધો છે. પણ આગળ કહેશે કે તારામાંથી છે? હવે જો આ વખતે વ્યવહારનય નહીં સ્વીકારીએ તો ઘોર અવ્યવસ્થા થાય. નીતિથી કમાયેલા પૈસા તમે મારા કહો તો કાંઈ તે સદંતર ખોટું કહેવાય? પરંતુ અપેક્ષાએ સાચું છે. કોઈ કહેશે કે “આ પાંચ લાખ મારા છે. તો તમે તેને કેમ ખોટા કહી શકશો? હા તમે પાડોશીના પૈસાને કહો કે “મારા છે” તો તમે તેમાં અણહકનો દાવો કર્યો, માટે બરાબર કે તે તમારાંન કહેવાય. માટે વ્યવહારનયથી તમારા પૈસા તમારા છે અને નિશ્ચયનયથી જડ અને ચેતન સ્વતંત્ર વસ્તુ છે, માટે તમે જડ ઉપર કેમ દાવો કરી શકો કે તે મારું છે? ભિન્ન દ્રવ્ય ઉપર અધિકાર ન હોય, માટે નિશ્ચયનયથી તમે કમાયેલા પૈસા પણ તમારા નથી. આમ આ વાત પણ સાચી છે.
નિશ્ચયનય પૂછશે ‘મારા” શબ્દનો અર્થ શું? મારા આ પાંચ લાખ રૂપિયા નીતિથી મેં કમાયેલા છે; પણ માલિકીનો અર્થ શું? જે વસ્તુ ઉપર તમારું વર્ચસ્વ રાખી શકો અને વર્ચસ્વ રાખી તેમાંથી તમારી ઇચ્છા મુજબ સુખ મેળવી શકો, તેને ઇચ્છા મુજબ વાપરી શકો, તેનો ઈચ્છા મુજબ ભોગ કરી શકો, તો તે પોતાનું; એટલે જે વસ્તુનો કાબૂ તમારા હાથમાં હોય તે તમારી માલિકીની કહેવાય. અને વગર કાબૂએ પૈસા તમારી માલિકીના હોય તો આખી દુનિયાના પૈસા તમારા કેમ નથી? કોઈપણ જડ વસ્તુ ઉપર તમારો કાબૂછે ખરો ? જો શરીર * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
, અનેકાંતવાદ
૭૮
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |