Page Text
________________
જ્યારે આ તત્ત્વને સમજવાથી લાગશે કે, દુનિયામાં કોઈએ ન આપ્યો હોય તેવો ઉપદેશ આપણા પ્રભુએ આપ્યો છે. પૂર્ણ સત્યને પામવા માટે આ જ સિદ્ધાંતો છે. પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ સાહેબે કહ્યું છે કે આ બધા સિદ્ધાંતોનું જ્ઞાન શ્રેષ્ઠ યોગની પ્રાપ્તિનું સાધન છે, મૂલગત પાયો છે. જો આને બરાબર સમજશો તો સર્વજ્ઞ ભગવાન પર ફિદા થઇ જશો. સમકિતની શ્રદ્ધા પામવાનો એ અમોઘ ઉપાય છે.
સભા:- સાહેબ ! અમે આ બધામાં બુદ્ધિ દોડાવીશું તો પાર નહીં આવે.
સાહેબજી:- સંસારમાં બધે બુદ્ધિ દોડાવવી છે, એમાંથી થોડી બુદ્ધિ અહીંયાં દોડાવો. તમે પંચેન્દ્રિયપણું પ્રાપ્ત કર્યું છે, દુર્લભ એવો મનુષ્ય ભવ મળ્યો છે, પાછા બુદ્ધિજીવી પણ છો, “આઈ ક્યુ લેવલ' પણ ઊંચું છે, વણિક તરીકે પણ તમારી બુદ્ધિ ઘણી છે, માટે અમે જૈનો પાસેથી અપેક્ષા રાખીએ છીએ કે તમે પાયાના સિદ્ધાંતો સમજો, જાણો.
અપેક્ષા સાપેક્ષતા-નિરપેક્ષતાઃ
હવે મૂળ મુદા ઉપર આવીએ. કોઈપણ વસ્તુને બોલવી હોય તો, તેમાં અપેક્ષા મૂકીને બોલો તો સાપેક્ષવાદ. સ્યાદ્વાદનો શબ્દપ્રયોગ વાણી સાથે સંબદ્ધ છે. તીર્થકરોનો ઉપદેશ વાણી દ્વારા છે. વાણીમાં સ્યાદ્વાદ છે. વાણીમાં સાપેક્ષતા છે. અપેક્ષા-સાપેક્ષતા-નિરપેક્ષતા શું? તમે વ્યવહારમાં પણ સાપેક્ષ, નિરપેક્ષ રીતે બોલતા હો છો. પણ તમને ખબર નથી હોતી કે તમે કઈ દષ્ટિએ બોલ્યા. દા.ત. એક માણસ અજ્ઞાની છે, અબૂઝ છે. તેને તમે અજ્ઞાની કેમ કહ્યો? તમે વિäત્તાની બુદ્ધિશાળીની જે કક્ષા નક્કી કરી છે તેની અપેક્ષાએ આ માણસમાં ઓછું જ્ઞાન - છે, માટે તેને તમે અજ્ઞાની કહ્યો છે. બીજાં દષ્ટાંતો દા.ત. આ આંગળી મોટી પણ છે અને નાની પણ છે. તો તે કઈ અપેક્ષાએ? દા.ત. ટેબલ પડ્યું છે, તે મારી નજીક છે, માટે હું બોલું છું કે ટેબલ નજીક છે. જ્યારે તમે દૂર બેઠા છો, તમે કહેશો કે ટેબલ દૂર છે. જેમ ઓઘો મારી પાસે છે, તો કહીશ કે ઓઘો નજીક છે; જ્યારે તમે કહેશો કે ઓઘો દૂર છે. આવું તો વ્યવહારમાં ઘણું બોલાય છે. પણ આટલા માત્રમાં સ્યાદ્વાદ આવી જતો નથી. જેમ તમારો પચ્ચીસ વર્ષનો દીકરો બીજાના દીકરા કરતાં મોટો છે, પણ તમારા જ ત્રીસ વર્ષના દીકરા કરતાં નાનો છે. માટે એક બીજાની અપેક્ષાએ નાનો-મોટો કહેવાશે. કરોડપતિ માણસ લખપતિની અપેક્ષાએ શ્રીમંત છે, પણ અબજોપતિની અપેક્ષાએ ગરીબ છે. માટે બોલતી વખતે આ બધી અપેક્ષાઓ મનમાં ગોઠવાયેલી જ હોય છે. અપેક્ષાથી કોઇ પણ વ્યક્તિ નાની હોય, મોટી હોય; નજીક હોય, દૂર હોય; લાંબી હોય, ટૂંકી હોય; જ્ઞાની હોય કે અજ્ઞાની હોય છે. એ જ સ જ સ અનેકાંતવાદ
*
* *
* *
*
* * *
* *
*
* *
*
* *
* * *
* *
*
૧૭
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |