Page Text
________________
ઉપદેશ આપે અને આ જ અમારું કર્તવ્ય છે. આ વિષય ઘણો અઘરો છે, સરળ કરીશું તો પણ અઘરો રહેવાનો છે. આ સામાન્ય પ્રવચન નથી. તેમાં ઊંડાણ આવશે જ.
એક તરફી દૃષ્ટિથી વિચારીએ તો બધાને બે કાન, એક નાક, બે આંખ તથા શરીરમાં બધાને લાલ રંગનું જ લોહી વહે છે. મનુષ્યત્વ સમાન છે, પણ લાખ માણસમાંથી બેનાં એકસરખાં મોંઢાં મળશે ? આકાર, રૂપ-રંગ, પ્રકૃતિ જુદાં છે; અને આ જુદાઇ છે, માટે અસમાનતા નથી તેમ માનશો તો એકતરફી દૃષ્ટિકોણ થશે.
એક અપેક્ષાએ સિદ્ધ ભગવંતના જેવા જ બધા જીવોના આત્મા છે. મૂળભૂત આત્મા શુદ્ધ, બુદ્ધ, નિરંજન-નિરાકાર છે. તેમના જેવું જ કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન, સમતા, વીતરાગતાનો ભાવ બધા જીવોને સત્તામાં છે. અવ્યક્ત રીતે ગુણો સમાન હોય, પણ વ્યક્ત રીતે શું ? સિદ્ધભગવંત સંપૂર્ણ નિર્વિકારી છે, જ્યારે આપણે અત્યારે વિકારી છીએ. માટે બંને દૃષ્ટિકોણ અપનાવો. ભિન્ન-ભિન્ન દૃષ્ટિકોણ થી વાસ્તવિકતાને સ્વીકારો.
અનેકાન્તવાદ એટલે સાપેક્ષવાદ :
હજુ આને વધારે સમજવા માટે પર્યાયવાચી શબ્દ આપે છે. અનેકાન્તવાદની બીજી ઓળખાણ સાપેક્ષવાદ છે. તીર્થંકરે કહેલા સિદ્ધાંતોનો ટૂંકમાં પરિચય એટલે સાપેક્ષવાદ. દરેક બાબતનું સાપેક્ષતાથી વિધાન કરવામાં આવે છે. તમે લોકો શ્રદ્ધાથી અનુષ્ઠાનો કરતા હો છો, પાળતા પણ હો છો, પણ આવા સિદ્ધાંતોનું મંથન કર્યું નથી. તમે તો આ બધી ઝંઝટમાં પડવા માંગતા જ નથી ને ? તમને તો એમ જ છે કે “સાહેબ, અમને કોઇ એવો સીધો અને સરળ રસ્તો બતાવો કે અમારો ઉદ્ધાર થઇ જાય. એકાદ પદની માળા આપી દો’ પરંતુ જો આમ જ ઉદ્ધાર થઈ જતો હોત તો મહાપુરુષો આવાં શાસ્ત્રો લખત નહીં, ચિંતન-મનન કરત જ નહીં અને આટલો ઉપદેશ પણ આપત નહીં. ભગવાન પણ બધાનું આ રીતે જ ક્લ્યાણ કરી દેત.
સભા ઃ- અમે તો સાહેબ ! પ્રભુનાં ચરણોમાં બેસીને, પગ પકડીને બેસી જઈશું. બસ, તેથી અમે તરી જઈશું. માટે સ્યાદ્વાદની જરૂર ખરી ?
સાહેબજી :- પરંતુ જિનેશ્વરે કહેલાં તત્ત્વને સમજશો તો જ વિકાસ થશે. જો કે આ તમારી શ્રદ્ધા પ્રાથમિક ભૂમિકામાં સારી ગણાય, પણ આગંળ વિકાસ માટે આ સાધન બનશે જ તેવું જરૂરી નથી. એકલી ભક્તિ ન ચાલે, સાથે વિવેક અને જ્ઞાન જોઈશે જ. જો તમે તત્ત્વને સમજશો તો જ તેમાં પ્રાણ પુરાશે. ભક્તિ કરતાં કરતાં સમર્પણબળ ક્યારે આવશે ? ત્યારે જ,
*
૧૬
****
અનેકાંતવાદ
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |