________________
પૂ.આ. શ્રીમાનતુંગસૂરિએ ‘ભક્તામર સ્તોત્ર' રચ્યું છે. તેમનામાં ભાષાસર્જનશક્તિ અપાર હતી. તેના છઠ્ઠા શ્લોકમાં કહ્યું કે “પ્રભુ હું કેવો છું? બહુ જ અલ્પ જ્ઞાનવાળો છું. શ્રતસાગરના સ્વામીની અપેક્ષાએ પરિહાસનો વિષય બનું તેવો છું.”તો આમ કોની અપેક્ષાએ કહ્યું છે? આવું વીતરાગ સ્તોત્રમાં કલિકાલસર્વજ્ઞ પૂહેમચંદ્રસૂરિએ પણ કહ્યું છે કે “પ્રભુ આપની પાસે હું પશુથી પણ પશુ છું.” માણસ પાસે જનાવર કેવા કહેવાશે? મૂર્ખ, બુદ્ધિહીન. માણસજાત પશુને મૂર્ખ ગણે છે. “તેમ આપની પાસે હું પશુ કહેવરાવવાને લાયક પણ નથી.” પ્રભુના જ્ઞાનની પાસે ૧૪ પૂર્વધરોને પશુ જેવા કહ્યા છે, જેઓ શ્રુતકેવળી કહેવાય. આ ચૌદપૂર્વનું જ્ઞાન કેવળજ્ઞાનની પાસે સમુદ્રના બિંદુ જેટલું પણ ન કહેવાય. આત્માના પૂર્ણજ્ઞાન પાસે તે અંશમાત્ર પણ નથી. આમની વિદ્વત્તા કેટલી છે? સિદ્ધરાજ જયસિંહે તથા જૈનતર વિદ્વાનોએ આદરસત્કાર સાથે પૂ.આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિને “કલિકાલસર્વજ્ઞ'નું બિરુદ આપ્યું છે. વળી સિદ્ધરાજ પોતે જૈન નથી. કુમારપાળ રાજા પહેલાં જૈનેતર હતા, પણ પછીથી પરમ શ્રદ્ધાળુ બાવ્રતધારી શ્રાવક બન્યા છે. એમની ઉપર પૂ.આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિની પ્રતિભાનો પ્રભાવ પડ્યો છે, માટે જ “કલિકાલસર્વજ્ઞ”નું બિરુદ રાજસભામાં જાળવી રાખ્યું છે. "
પૂ.આ. શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિનું સાહિત્ય વાંચો તો તેમાં તેઓની પ્રતિભા દેખાશે જે. વિદેશી વિદ્વાનોએ પણ લખ્યું છે કે “ઓશન ઓફ નોલેજ (જ્ઞાનનો સાગર છે). તેઓની કથાઓમાં પણ સમાજશાસ્ત્ર, અર્થતંત્ર, રાજનીતિ સાથે ધર્મશાસ્ત્રનું ઊંડાણ, વ્યવહારિક કલા-ભાષા આ બધા ઉપર તેમની પકડ હતી, તે સ્પષ્ટ દેખાય છે. આવી વ્યક્તિ પણ પ્રભુ પાસે શું કહે છે કે “હું પશુ કરતાં પણ પશુ છું.” એમની પાસે જે શ્રોતા હતા તેની અપેક્ષાએ શું તેઓ મૂખહતા? ના, પરંતુ પ્રભુ પાસે અજ્ઞાન હતા, તે અપેક્ષાએ તેમણે કહ્યું છે.
વ્યવહારમાં પણ કઈ રીતે બોલાય છે? જેમ કે આ માણસ ઘરડો છે. પણ બીજો માણસ તેનાથી વધારે ઉંમરમાં હોય તો તેની અપેક્ષાએ પેલો માણસ ઓછો ઘરડો કહેવાશે. અપેક્ષા એટલે શું? મનમાં કોઈ વસ્તુનો સંદર્ભ ટાંકીને વિધાન કરવું તેનું નામ અપેક્ષા. કોઇપણ અપેક્ષા જોડ્યા વગર જો વિધાન કરાય તો તે સત્યની બહાર છે. આત્મા છે, પુણ્ય-પાપ છે, મોક્ષમાર્ગ છે, તે બધામાં સાપેક્ષતા છે. આ તત્ત્વોને પણ અપેક્ષા વગર જાણશો તો ગડમથલમાં
પડશો.
આઈનસ્ટાઈનનો સાપેક્ષવાદઃ
અત્યાર સુધી સાપેક્ષવાદનો વ્યવહારિક અર્થ શું થાયતે સમજાવ્યો. વિજ્ઞાનક્ષેત્રમાં સૌથી વધારે નામના ‘આઇનસ્ટાઇનની છે. ૧૦૦વર્ષમાં તેના જેવો કોઈ વૈજ્ઞાનિક પાક્યો નથી તેવી જય જ નk જ * * * * * * * * * * * * * * * * * * ૧૮
અનેકાંતવાદ