Page Text
________________
આત્માને જુદો ઉપલબ્ધ કરવાનો. હવે જો આત્મા દેહથી જુદો જ હોય તો સાધનાની શી જરૂર છે? અને એક છે તો દેહ સાથે આત્મા પણ મરી જશે, તો પછી સાધના કોના માટે કરશો ? માટે ખાલી આત્મ માનવાથી આત્મકલ્યાણની સાધના સુસંગત થતી નથી; પણ સાથે સ્યાદ્વાદ સ્વીકારો કે દેહ-આત્મા અપેક્ષાએ એક પણ છે અને અપેક્ષાએ જુદા પણ છે, તો જ આત્મકલ્યાણની સાધના બંધબેસતી થાય. તે જ રીતે કર્મ માનીએ તો પણ તે કર્મ આત્મા સાથે એકરૂપ થયેલું છે કે આત્માથી સર્વથા અળગું છે ? જો અહીં પણ કર્મ આત્મા સાથે એકાંતે એકરૂપ થયેલું માનીએ, તો સાધના કરવાની કોઇ જરૂરત નથી; કારણ કે સર્વથા એકરૂપ કર્મ ગમે તેટલી સાધના કરો તો પણ આત્માથી કદી વિખૂટું પડી શકે જ નહીં; અને જો આત્મા સર્વથા કર્મથી અળગો હોય, તો પણ સાધનાની શી જરૂર છે ? કારણ કે વગર સાધનાએ જ આત્મા તો કર્મથી સર્વથાં અલગ હોવાથી નિર્મળ જ છે. માટે કર્મબંધના સ્વીકારમાં પણ સ્યાદ્વાદનો સિદ્ધાંત આવશ્યક છે.
વ્યવહારની ભાષામાં આત્મા કર્મને પરતંત્ર છે. પણ જો એકાન્તે પરતંત્ર છે, તો મોક્ષની સાધનાની જરૂર નથી. કારણ કે એકાન્તે આત્મા કર્મને પરતંત્ર છે, તો કર્મ રાખશે તેમ રહેવું પડશે, તેથી આત્મકલ્યાણ માટે પુરુષાર્થની જરૂર નથી. પણ જો એમ કહેશો કે આત્મા એકાન્તે કર્મથી સ્વતંત્ર છે, એટલે આત્મા પરાધીન નથી, તેને કર્મનું બંધન નથી, તો પણ પુરુષાર્થ કરવાની જરૂર નથી.
સભા ઃ- એકાન્તે જ્ઞાનમય આત્માને આવરણ ક્યાંથી લાગ્યું ?
સાહેબજી :- અત્યારે આત્મા એકાન્તે જ્ઞાનમય ક્યાં છે ? અત્યારે તો આત્મા અજ્ઞાનમય છે. પરંતુ અપેક્ષાએ આત્મા જ્ઞાનમય છે, અપેક્ષાએ આત્મા અજ્ઞાનમય છે. માટે બધે અનેકાન્ત છે.
જૈન ફિલોસોફીને સમજે તો સ્યાદ્વાદ વગર એક ડગલું પણ ભરાય નહિ. જેમ કે વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ કર્મબંધ છે, નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ કર્મબંધ નથી. આનું રહસ્ય શું ? દા.ત. એક કપડું છે. જે સફેદ હતું. ધૂળ લાગી એટલે તે મેલું થઈ ગયું. ત્યારે વ્યવહારનય કહેશે કપડું મેલું થઈ ગયું. કારણ કે ધૂળરૂપી મેલ લાગ્યો છે. ધોળું હતું ને મેલું થયું છે. અર્થાત્ તેના ઉપર મેલરૂપી બંધન લાગ્યું છે. ત્યારે નિશ્ચયનય કહેશે કપડું ને વળી મેલું ? મેલ એટલે ધૂળનાં રજકણો-ગંદકીનાં દ્રવ્યો. શું એ દ્રવ્યો કપડાની અંદર પેસી ગયાં ? કપડું એટલે તો તાંતણાનો જથ્થો ને ? મેલનાં દ્રવ્યો શું તાંતણામાં પેસી ગયાં ? કે પછી
**** અનેકાંતવાદ
**
૧૧૭
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |