Jain Darshan ane Sankhya Yogma Gyan Darshan Vicharna

SR No.: 005851
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala
Publication Year: 1994
Total Pages: 222
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 133

૧૧૩ જૈનદર્શન અને સાંખ્યયોગમાં જ્ઞાનદર્શનવિચારણા %3
स्वल्पभेदवक्तव्यत्वात् । तत्त्वार्थभाष्य सिद्धसेनगणिटीका 2.4. 38-39. तहस्त्वन्तर्बाह्यसामान्यग्रहणं दर्शनम्, विशेषग्रहणं ज्ञानमिति,
सामान्यविशेषात्मकस्य वस्तुनो विक्रमेणोपलम्भात् ।सोऽप्यस्तुन कश्चिद्विरोध इति चेन्न, "हं दि दुवे णत्थि उवजोगा" इत्यनेन सह विरोधात् । अपि च न ज्ञानं प्रमाणं सामान्यव्यतिरिक्तविशेषस्यार्थक्रियाकर्तृत्वं प्रत्यसमर्थत्वतोऽवस्तुनो ग्रहणात् । न तस्य ग्रहणमपि सामान्यव्यतिरिक्ते विशेषे ह्यवस्तुनि कर्तृ-कर्मरूपाभावात् । तत एव न दर्शनमपि प्रमाणम्। धवला, 1.1.4, पृ. 146 बाह्यार्थसामान्यग्रहणं दर्शनमिति केचिदाक्षते, तन्न, सामान्यग्रहणास्तित्वं प्रत्यविशेषतः श्रुतमनःपर्यययोरपि दर्शनस्यास्तित्वप्रसंगात् । धवला, 1.9.16. पृ. 33.
. जं दंसणणाणाइं सामन्नविसेसग्रहणरूवाइं । तेण ण सव्वण्णू सो णाया ण य सव्वदरिसी वि ॥ धर्मसंग्रहणि, गाथा 1360. अन्यञ्च यस्मिन् समये सकलकर्मविनिर्मुक्तों जीवः सञ्जायते तस्मिन् समये ज्ञानोपयोगोपयुक्त एव, न दर्शनोपयोगोपयुक्तः दर्शनोपयोगस्य द्वितीयसमये भावात्..... । कर्गग्रन्थस्वोपज्ञटीका 1.3. सामान्यविशेषात्मकबाह्यार्थग्रहणं ज्ञानं तदात्मकस्वरूपग्रहणं दर्शनमिति सिद्धम् । ...... भावाना बाह्यार्थानामाकारं प्रतिकर्मव्यवस्थामकृत्वा यद् ग्रहणं तद् दर्शनम्.... (पू. 147) प्रकाशवृत्तिर्वा दर्शनम् । अस्य गमनिका प्रकाशो ज्ञानम्, तदर्थमात्मनो वृत्तिः प्रकाशवृत्तिः तदर्शनम्, विषयविषयिसम्पातात् पूर्वावस्था इत्यर्थः । (पृ. 149) धवला टीका, प्रथम पुस्तक । यथा कोऽपि पुरुषो घटविषयविकल्पं कुर्वन्नास्ते, पश्चात् पटपरिज्ञानार्थं चित्ते जाते सति घटविकल्पाद् व्यावृत्य यत् स्वरूपे प्रयत्नमवलोकनं परिच्छेदनं करोति तदर्शनमिति । तदनन्तरं पटोऽयमिति निश्चयं यद्बहिर्विषयरूपेण पदार्थग्रहणविकल्पं करोति तद् ज्ञानं भण्यते। द्रव्यसंग्रह टीका 44/189/7, देखिए न्यायविनिश्चयविवरण, सम्पादक
महेन्द्रकुमार जैन, प्रस्तावना. पृ. 42. " 44. नियमसार गाथा 161 से 171 . 45. दर्शनेनात्मनि गृहीते सत्यात्माविनाभूतं ज्ञानमपि गृहीतं भवति, ज्ञाने च
गृहीते सति ज्ञानविषयभूतं बहिर्वस्त्वपि गृहीतं भवतीति । द्रव्यसंग्रहटीका, गाथा 44.