________________
અવિદ્યાનું લક્ષણ - પ્રથમ
૩૫ સિદ્ધ થઈ શકે છે. તેથી જો કોઈ દુરાગ્રહપૂર્વક જડ વસ્તુના આવરક અજ્ઞાનનો સ્વીકાર કરે
તો તે અજ્ઞાન અસિદ્ધ જ રહે. આ છે અદ્વૈત વેદાન્તનો મત. ७.....उदीच्यं शुक्त्यादिकं तु तदवच्छेदकमिति न तत्राव्याप्तिः। अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४ ८. न्यायामृततरङ्गिणी, पृ.२२४ ८. शक्तेरज्ञानान्यत्वेऽपि न तस्यामतिव्याप्तिः, निवर्त्यशक्तिमत्त्वस्यैव लक्षणत्वसम्भवादित्याद्युपपादनमिति
भावः। लघुचन्द्रिका, पृ. ५४४ १०. भावत्वं चात्राभावविलक्षणत्वमात्रं विवक्षितम्, अत आरोपिताभावोपादानाज्ञानेऽप्यभावविलक्षणत्व
स्वीकारानाव्याप्तिः। अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४ ११. न च सजातीयोपादानकत्वनियमः अन्यथा असत्यस्यापि सत्यमुपादानं स्यादिति वाच्यम् सर्वथा
साजात्ये सर्वथा वैजात्ये वोपादानोपादेयभावादर्शनेन तथा साजात्यस्य वैजात्यस्य वाआपादयितुमशक्यत्वात् । न हि कार्याकारकारणाकारतोऽप्यभेदे कार्यकारणभावः । न्यायामृत, पृ. ३००
अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४ १२. सत्यस्य त्वसत्योपादानत्वे सत्यस्य निवृत्त्यसंभवेन तदुपादेयस्यासत्यस्यापि निवृत्तिर्न स्यात्, - उपादाननिवृत्तिमन्तरेणोपादेयानिवृत्तेः, अतो न सत्यमसत्यस्योपादानम्, सत्यस्यापरिणामित्वाच्च ।
अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४ १.३. सत्यस्य दुग्धादेः परिणामदर्शनाच्च । न्यायामृततरङ्गिणी, पृ. २४४ । १४. ...परिच्छिन्नत्वस्य मिथ्यात्वव्याप्यत्वात् । लघुचन्द्रिका, पृ. ५४४ १५. मैवम् समवायिकारणनाशाद्वा... नाशदर्शनात् । न्यायामृततरङ्गिणी, पृ. २२४ ११. ... निमित्तनाशादिनैवासत्यस्य नाश इति तु न युक्तम्, दृश्यमात्रे ज्ञाननाश्यत्वस्य श्रुत्यनुभवादिसिद्धत्वेन
उपादानाज्ञाननाशस्यावश्यकत्वात् । लघुचन्द्रिका, पृ. ५४४ १७. शुद्धं ब्रह्म वृत्तिव्याप्यमपि नेति मते... ज्ञाननिवर्त्यत्वाभावच्च । न्यायामृत, पृ. ३०० १८. स्वरूपसदुपाधिमत्तद्विषयकज्ञाननिवर्त्यत्वस्य तन्मतेऽपि भावात् । अद्वैतसिद्धि, पृ.५४४ - उपाध्यविषयकत्वे सति उपहितविषयकेत्यर्थः । लघुचन्द्रिका, पृ. ५४४ १६. न्यायामृततरङ्गिणी, पृ. २२४ '२०: अद्वैतसिद्धि, पृ. ४५३-४५८
२१. चरमसाक्षात्कारानन्तरभाविजीवन्मुक्त्यनुवृत्तेऽज्ञाने ऊर्ध्वाग्रत्वाद्यधिष्ठानत्वसाक्षात्कारानिवर्तितजल.. . 'स्थवृक्षाधोग्रत्वादिसोपाधिकभ्रमोपादानाज्ञाने च ज्ञाननिवर्त्यत्वाभावाच्च । न्यायामृत, पृ. ३०० .. अथ - औपाधिकभ्रमोपादानाज्ञाने ब्रह्मसाक्षात्कारानन्तरविद्यमानजीवन्मुक्ताज्ञाने च ... ज्ञाननिवर्त्यत्वाभावादव्याप्तिः। अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४ २२. तयोर्ज्ञाननिवर्त्यत्वे उपाधिकालजीवन्मुक्तिकालयोरेव ज्ञानप्रागभाववत्तनिवृत्त्यापत्तिरिति चेत् । • अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४
...जीवन्मुक्त्यनुवृत्ताज्ञानस्य ज्ञाननिवर्त्यत्वे च स्वकार्येरारब्धकर्मभिः सह पूर्वेणैव साक्षात्कारेण - निवृत्तिः स्यात्... तस्य स्वप्रागभावंप्रतीवाज्ञानं प्रत्यप्यन्यनिरपेक्षस्यैव निवर्तकत्वात्। न्यायामृत, - पृ. ३०१ - २3. ...उपाधिप्रारब्धकर्मणो प्रतिबन्धकयोरभावविलम्बेन निवृत्तिविलम्बेऽपि तयोर्ज्ञाननिवर्त्यत्वानपायात् । ____न हि क्वचिदविलम्बेन जनकस्य क्वचित् प्रतिबन्धेन विलम्बे जनकताऽपैति । अद्वैतसिद्धि, पृ. ५४४