________________
भावार्थ :- मनुष्य भव, उत्तम कुल, धर्म श्रवण आदि दुर्लभ अंगों को प्राप्त करके विवेकी पुरुष को आत्मकल्याण की ओर प्रवृत्ति करने में किञ्चिन्मात्र भी प्रमाद न करना चाहिए। सभी प्राणी सुख के अभिलाषी है अतः किसी भी प्राणी का वध न करना चाहिए और न दुःख देना चाहिए । जो भावपूर्वक संयम का पालन करता है वही सच्चा मुनि है ॥ ११५ ॥ कथं तर्हि नैश्चयिको मुनिभाव इत्यत आह -
समयं तत्थ उवेहाए अप्पाणं विप्पसायए । अणण्णपरमं णाणी, णो पमाए कयाइ वि । आयगुत्ते सया वीरे जायामायाइ जावए ॥ १ ॥ विरागं रूवेसु गच्छिज्जा महया खुड्डएहि वा, आगई गई परिण्णाय दोहि वि अंतेहिं अदिस्समाणेहिं से ण छिज्जइ ण भिज्जइ ण डज्झइ ण हम्मइ कंचणं सव्वलोए
॥११६ ॥ . .. समतां समयं वा - आगमं वा तत्र-पापकर्माऽकरणे उत्प्रेक्ष्य - पर्यालोच्य आत्मानं विप्रसादयेत् । अनन्यपरमं- सर्वप्रधानात् संयम ज्ञानी न प्रमादयेत् कदाचित् । आत्मगुप्तः सदा वीरः यात्रामात्रया - संयमयात्रायां या आहारमात्रा तया यापयेद् 'अचाहारो न सहे' इत्यादि वचनात् । - सैवाऽऽत्मगुप्तता कथं स्यादिति चेदाह
विरागं रूपेषु गच्छेत् महता - दिव्यभावेन व्यवस्थितेषु क्षुल्लकेषु वा - मनुष्यरूपेषु वा, यदि वा दिव्यादि प्रत्येकं महत् क्षुल्लकं च रूपं तत्र विरागं गच्छेदिति । नागार्जुनीयास्तु पठन्ति ‘विसयंमि पंचगंमीवि, दुविहंमि तियं तियं । भावओ सुठ्ठ जाणित्ता, से न लिप्पइ दोसुवि' विषये पञ्चकेऽपि इष्टानिष्टतया द्विविधे, हीनमध्यमोत्कृष्टभेदात् त्रिकं त्रिकं । भावतः सुष्ठु ज्ञात्वा स मुनिः न लिप्यते द्वाभ्यां रागद्वेषाभ्यां तदकारणात् । स्यादेतत् -
किमालम्ब्यैतत्कर्तव्यमित्याह - आगतिं गतिं च परिज्ञाय द्वाभ्यां रागद्वेषाभ्याम् अन्याभ्याम् अन्तहेतुत्वात् अदृश्यमानाभ्यां अनपदिश्यमानाभ्यां वा सिद्ध्यति एव, तथा च स न छिद्यते, न भियते, न दयते, न हन्यते केनचित् सर्वलोक इति ॥११६॥ .. अन्वयार्थ :- तत्थ - त्यां ५५ नहीं २वामां समयं - समभावने अथवा मागभने
श्री आचारांग सूत्र 09609/90/99999999999999999999999(१२१)