________________
ભરોસર-બાહુબલી સજઝાય
૨૦૧
(ચંદનબાળાજી) સાથે ભાગી ગયા. કોઈક સુભટે તેમને પકડી લીધા અને તેમની પાસે અનુચિત માંગણી કરી. ધારિણીએ તેને કડક શબ્દોમાં ખૂબ સમજાવ્યો પણ મોહાંધ એવો તે ધારિણી પર બળાત્કાર કરવા લાગ્યો. શીલરક્ષા માટે ધારિણીજીએ જીભ કચડીને પ્રાણત્યાગ કર્યો.
“શીલઘર્મનું પાલન કરવા પ્રાણ નો ત્યાગ કરનાર હે દેવી ! આપના ચરણે મસ્તક નમાવી શીલની આવી અડગતાની
અભ્યર્થના કરીએ.” રૂણ (૮૪) વાવડું - મહાસતી કલાવતી .
સ્નેહાસક્ત જીવ કેવી કેવી વિચિત્ર અને ક્રૂર પ્રવૃત્તિઓ કરી બેસે છે અને તેના પરિણામે તેને પોતે બાંધેલાં કર્મના કેવા ઘોર ફળ ભોગવવા પડે છે તે મહાસતી કલાવતીના જીવનને ચિંતવવાથી ખ્યાલ આવે છે.
રૂપરંગમાં દેવાંગનાઓને પણ શરમાવે તેવા રૂપવાળી કલાવતી ધર્મ પ્રત્યે અવિહડ શ્રદ્ધાવાળી હતી. આથી તેનો સ્વયંવર રચાયો ત્યારે તેણે ભૌતિક સુખમાં અનુકૂળ રહે તેવા રૂપ-રંગ કે ઐશ્વર્યની પરીક્ષા ન કરી, પણ સામી વ્યક્તિ યોગ-માર્ગમાં સહાયક બનશે કે નહિ તેની તપાસ કરવા તત્ત્વવિષયક ચાર ગહન પ્રશ્નો પૂછ્યા. સરસ્વતીના ઉપાસક શંખરાજાએ જવાબ આપ્યો વીતરાગદેવ સુદેવ છે, પંચમહાવ્રતધારી ગુરુ છે, સર્વજીવો પ્રત્યે દયા રાખવી એ તત્ત્વ છે અને ઇન્દ્રિયોનો નિગ્રહ કરવો એ સત્ત્વ છે. શંખ-કલાવતીના સંબંધનો આધાર આ ઉત્તર હતો.
કાળક્રમે કલાવતીને ગર્ભ રહ્યો. તે જાણી તેના ભાઈએ સુવર્ણનાં કડાં ભેટ મોકલ્યાં. કડાં જોઈ કલાવતી બોલી ઊઠી કે, “જેણે મને આવી ભેટ મોકલી તેને મારી ઉપર કેવો સ્નેહ હશે !' આ શબ્દો શંખરાજાએ સાંભળ્યા. કલાવતીને બીજા કોઈ પર મારા કરતાં અધિક પ્રેમ છે. આ વિચારથી તેમને ક્રોધ આવ્યો. ક્રોધથી વિવેક ચૂકી, તેઓએ મારાઓને બોલાવી કંકણ સહિત કલાવતીના કાંડા કાપી લાવવાનો હુકમ કર્યો.
પૂર્વભવમાં પ્યારો પોપટ ઉડી ન જાય તે માટે મમતામાં વિહ્વળ બની પોપટની પાંખો કાપી નાંખીને બાંધેલું કર્મ ઉદયમાં આવ્યું હોવાથી મારાઓએ કલાવતીને