________________
ભરહેસર-બાહુબલી સજ્ઝાય
ઋષિદત્તા વગર નહિ જીવું ઋષિએ કહ્યું કે હું ઋષિદત્તાને લઈ આવું છું. ઋષિદત્તા પ્રગટ થઈ અને તેણે પતિની પાસે પ્રતિજ્ઞા કરાવી કે તમારે મારી સાથે કરો છો તેના કરતાં પણ રુક્મિણી સાથે વધુ સારો વ્યવહા૨ ક૨વો.
૧૮૯
પોતાને કલંક લગાડનાર શોક્ય પ્રત્યે આવી ઉદારતા રાખવી એ સામાન્ય સ્ત્રી માટે શક્ય નથી. નહિ જેવી વસ્તુ આદિ માટે પણ આપણામાં ઉદારતા નથી આવતી, ત્યાં આ રીતે પતિના પ્રેમ સંબંધી પણ ઉદારતા દાખવવી એ ઘણી મોટી વાત છે. ઋષિદત્તાએ આજીવન રુક્મિણિ સાથે સગી બેનની જેમ જીવન જીવી ગૃહસ્થ જીવન સાર્થક કર્યું અને પોતાના પૂર્વ ભવોને જાણી જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થતાં વૈરાગ્ય પામી, સંયમ જીવન સ્વીકારી, કર્મ ખપાવી મોક્ષે ગઈ.
“ધન્ય છે આવા સતીને જેમણે મણ્માંત ઉપસર્ગ આપનારને પણ ક્ષમા આપી, તેને બેન માની, તેનો અપરાધ ક્યારેય યાદ કર્યો નહિ કે, કરાવ્યો નહિ; ઊલટું તેની ઉપર પ્રેમની વર્ષા કરી. તેમને પ્રાત: કાળે સ્મરણ કરી આપણે પણ ઇર્ષ્યા જેવા દુર્ગુાથી મુક્તિ મળે અને ઉદારતા પ્રાપ્ત થાય તે માટે યત્ન કરીએ.” ૧૨. (૬૬) પ૩માવર્ રાણી પદ્માવતી
ચેડા રાજાને સાત પુત્રીઓ હતી. આ સાતેંય સતી હતી અને ભરહેસ૨ની આ સજ્ઝાયમાં તે સાતેનાં નામ ગૂંથાયેલાં છે. હવે એક પછી એક તે સતીઓના નામો લેવાય છે.
શ્રીમતી પદ્માવતીજી પણ આ સાતમાંના એક હતાં. તેમનાં લગ્ન ચંપાપુરીના દધિવાહન રાજા સાથે થયેલાં. સગર્ભાવસ્થામાં તેઓને દોહદ જાગ્યો’તો કે ‘હું રાજાનો પોશાક પહેરી હાથી ઉપર બેસીને ક્રીડા કરવા જાઉં અને રાજા પાસે છત્ર ધરાઉં.’ આ દોહદ પૂરો કરવા તેઓ વનવિહાર કરવા ગયાં. ત્યાં હાથી ગાંડો થઈ ભાગવા લાગ્યો. રાજા એક વડની ડાળીએ લટકી ગયા પણ પદ્માવતીજી તેવું ન કરી શક્યાં. છેલ્લે હાથી પાણી પીવા ઊભો રહ્યો ત્યારે તેઓ ઉતરીને નિર્જન વનમાં એકલાં અટૂલાં ફરવા લાગ્યાં. ત્યાંથી એક તાપસ આશ્રમમાં ગયા. આગળ જતાં તેમનો સાધ્વીજીઓની સાથે પરિચય થયો. પોતે સગર્ભા છે તે વાત છૂપાવી તેમણે દીક્ષા લીધી. કાળક્રમે તેમને પુત્ર થયો. જેને તેઓ સ્મશાનમાં છોડી આવ્યા. એક વખત પિતા દધિવાહન રાજા અને પોતે ત્યજી દીધેલ પુત્ર કરકંડુ વચ્ચે યુદ્ધ થયું. તેઓએ તે યુદ્ધને અટકાવી સર્વને કર્મની પરિસ્થિતિ સમજાવી સંસારનો ત્યાગ કરાવ્યો.