Page Text
________________
શ્રી પંચિંદિય સૂત્ર
આ વ્રતના યથાયોગ્ય પાલન માટે મુનિભગવંતો શુદ્ધ આહાર-પાણીની ગવેષણા કરે છે, સમિતિ-ગુપ્તિનું પાલન કરે છે, કોઈપણ જીવને લેશ પણ પીડા ન થાય તેની તકેદારી રાખે છે અને જગતના તમામ ભાવો પ્રત્યે ઉદાસીન રહે છે.
૫૭
સંસારના કોઈ ભાવમાં રાગ-દ્વેષ ન થઈ જાય તેની કાળજી રાખે છે અને સર્વ જીવમાં ‘આત્મવત્ સર્વભૂતેષુ' રૂપ સર્વમાં તુલ્ય વૃત્તિને ધારણ કરે છે.
જિજ્ઞાસા : એકેન્દ્રિયાદિ જીવો અનાભોગના કારણે બાહ્યથી મન-વચનકાયાથી હિંસા કરતા નથી અને અભવ્યના આત્માઓ પણ સમજીને મન-વચનકાયાથી હિંસા કરતા નથી, તો આ બન્નેમાં મહાવ્રત કહેવાય કે નહિ ?
તૃપ્તિ : એકેન્દ્રિયાદિના જીવો ભલે ષટ્કાય જીવોની હિંસા કરતા નથી, તો પણ સર્વજીવોની હિંસાથી અટકવાનો તેમનો ભાવ નથી, તેથી તેમને મહાવ્રત કે અણુવ્રત કાંઈપણ માની શકાય નહિ.
વળી, અભવ્યના આત્માઓ કે સંસારસુખના રસિક આત્માઓ પણ સાંસારિક સુખના કારણરૂપે મન-વચન-કયાથી હિંસાદિમાં ન પ્રવર્તે તો પણ તેમનામાં મહાવ્રત વાસ્તવિક રીતે છે એમ ન કહેવાય કારણકે, તેઓમાં ભાવથી તે તે પાપોને ખરાબ માની તેનો ત્યાગ કરવાનો પરિણામ નથી. ‘હા' કદાચ સ્થૂલ વ્યવહારથી કે બાહ્યથી તેમનામાં મહાવ્રતની આચરણાઓ છે તેમ કહી શકાય.
જિજ્ઞાસા : મુનિ છ કાયના જીવોના રક્ષણ માટે યતમાન છે, તો તેની વિહાર આદિમાં પ્રવૃત્તિ કઈ રીતે થઈ શકે ? કેમકે વિહાર આદિમાં પ્રવૃત્તિ કરવાથી વાયુકાય આદિની હિંસા તો થવાની જ છે.
તૃપ્તિ : વિહાર કે ભિક્ષાટનાદિ ક્રિયાથી બાહ્યદૃષ્ટિથી વાયુકાયાદિની હિંસા હોવા છતાં વાસ્તવિકતાની દૃષ્ટિએ આ હિંસા નથી કેમકે, એક સ્થાને સ્થિર રહેતા વાયુકાયની હિંસા ભલે ન થાય તો પણ તે તે સ્થાનાદિ વિષયક પ્રતિબંધ (રાગાદિ) થવાની સંભાવના છે અને ક્ષેત્રાદિમાં પ્રતિબંધ ન થાય તે માટે જ ભગવાનની નવકલ્પી વિહારની આજ્ઞા છે. આ રીતે ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ સર્વત્ર અપ્રતિબદ્ધ રહેવાની ઈચ્છાથી કરાતી પ્રવૃત્તિમાં કદાચ બાહ્યદૃષ્ટિથી હિંસા થવા છતાં તે ભાવપ્રાણના રક્ષણનું કારણ હોવાથી અનુબંધથી અહિંસા જ છે. આવી પ્રવૃત્તિથી મહાવ્રતને ક્યાંય આંચ આવતી નથી.
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |