Page Text
________________
શ્રી પંચિંદિય સૂત્ર
પપ
અને મોક્ષના ઉપાય પ્રત્યે તીવ્ર રાગ (ઈચ્છા)સ્વરૂપ તથા અસંયમ પ્રત્યેના દ્વેષના પરિણામ સ્વરૂપ છે. આ પ્રશસ્ત કોટિના સંજ્વલનના રાગ-દ્વેષ સંયમની વૃદ્ધિનું કારણ બને છે, જ્યારે અપ્રશસ્ત સંજ્વલન કષાયનો ઉદય ચંડરુદ્રાચાર્યની જેમ અતિચારો પણ ઉત્પન્ન કરાવે છે.
આ કષાયનો ઉદય છઠ્ઠાથી દસમા ગુણસ્થાનક સુધી હોય છે. પ્રાથમિક કક્ષામાં અપ્રશસ્ત એવા આ કષાયનો ઉદય અતિચારો ઉત્પન્ન કરી સંયમને સાતિચાર કરે છે. ઉપલી કક્ષામાં આ કષાય અતિચારો પેદા કરતાં નથી છતાં વિકલ્પો કરાવે છે. નિર્વિકલ્પ અવસ્થાની પ્રાપ્તિમાં પણ સૂક્ષ્મ રીતે આ કષાયનો ઉદય પ્રવર્તે છે. પરંતુ તે કોઈ વિકલ્પાત્મક કાર્ય કરવા સમર્થ થતો નથી.
ઉપરોક્ત ચાર પ્રકારના ક્રોધ-માન-માયા અને લોભ સ્વરૂપ કષાયમાંથી ગુરુભગવંતો ત્રણ પ્રકારના ક્રોધાદિ કષાયથી સર્વથા મુક્ત હોય છે અને ચોથા પ્રકારના ક્રોધાદિ કષાયથી મુક્ત થવાની સતત મહેનતવાળા હોઈ તેમને ચાર કષાયથી મુક્ત કહેવાય છે. આવા ચાર પ્રકારના કષાયથી મુક્ત ગુરુભગવંતોના ગુણોને આપણે આ પદ દ્વારા સ્મૃતિમાં લાવવાના છે.
ફગ ગાર-મુહિં સંગુત્તો: આ પ્રકારે અઢાર ગુણોથી યુક્ત (આચાર્ય ભગવંતો) છે.
પાંચ ઈન્દ્રિયોના વિકારો શાંત થયા હોય તો જ બ્રહ્મચર્યનું પાલન સુવિશુદ્ધ થઈ શકે છે અને જેને વિષયો પ્રત્યે વિરાગ છે, તેને જ કષાયો કનડતા નથી. આમ ક્રમસર મૂકેલા એવા અઢાર ગુણોથી યુક્ત આચાર્યભગવંતો હોય છે.
આ અઢાર ગુણ દોષોની નિવૃતિ સ્વરૂપ છે. દોષોની નિવૃત્તિ સાથે સાથે ગુણોની પ્રાપ્તિ પણ આવશ્યક છે. તેથી હવે ગુણમાં પ્રવૃત્તિરૂપ બીજી ગાથામાં બાકીના ૧૮ ગુણો બતાવે છે.
ઈન્દ્રિયોનું નિયમન કરનાર, બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરનાર અને કષાયોનો ત્યાગ, કરનાર, આ પ્રથમ બતાવેલા ૧૮ ગુણોવાળા મહાત્મા લૌકિક દૃષ્ટિથી પણ સારા ગણાય છે. પરંતુ હવે બીજી ગાથામાં જે ૧૮ ગુણો બતાવવાના છે, તે ૧૮ ગુણોથી યુક્ત આત્મા જ લોકોત્તર દૃષ્ટિએ પણ ઉત્તમ છે.
પંચ-મહત્ર -ગુત્તો : ગુરુભગવંત પાંચ મહાવ્રતથી યુક્ત છે.
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |