________________
શ્રી પંચિંદિય સૂત્ર
સૂત્ર પરિચય:
ગુરુની સ્થાપના કરવા માટે આ સૂત્રનો પ્રયોગ કરાય છે. આથી આ સૂત્રનું બીજું નામ ગુરુસ્થાપના સૂત્ર છે. - ગુણની પ્રાપ્તિ માટે કરાતું કોઈ પણ ધર્માનુષ્ઠાન ગુણવાન ગુરુની સન્મુખ રહીને કરવાનું છે. કેમકે, ધર્મગુરુની હાજરીમાં ધર્મક્રિયા કરવાથી પ્રમાદને સ્થાન મળતું નથી, ભૂલમાંથી બચી જવાય છે અને પુણ્યસંપન્ન ગુરની હાજરીમાં વિર્ય, આનંદ અને ઉલ્લાસની પણ વૃદ્ધિ થાય છે. આથી તમામ ધર્મક્રિયા શક્ય હોય તો ગુરુભગવંતની સન્મુખ રહીને જ કરવી જોઈએ. પરંતુ દરેક ક્ષેત્રમાં દરેક સમયે સદ્દગુરુભગવંતો મળે જ તેવું બનતું નથી. જ્યારે સદ્ગુરુભગવંતની હાજરી ન હોય ત્યારે આ સૂત્ર બોલી તેના એક એક પદની વિચારણા દ્વારા ગુણવાન ગુરુને નજર સમક્ષ લાવી મુખ્યતયા પુસ્તકમાં અથવા જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રના કોઈપણ ઉપકરણમાં ગુરુની સ્થાપના કરવામાં આવે છે. આ રીતે સ્થાપના કરવાથી ગુરુ ભગવંત મારી સામે જ છે, તેવું બુદ્ધિમાં ઉપસ્થિત થાય છે.
ગુરુ તરીકે આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ, ત્રણે આવી શકે છે. તો પણ પુણ્યપ્રતિભા, જ્ઞાનની પ્રકર્ષતા, લબ્ધિસંપન્નતા, પ્રભાવકતા, પરોપકારિતા, કુશળતા આદિ અનેક ગુણોને કારણે ગુરુએ જેને આચાર્ય પદે સ્થાપેલ છે, તેવા ભાવાચાર્યો જ મુખ્યરૂપે ગુરુ તરીકે માન્ય રખાય છે. તીર્થંકરના વિરહમાં ભાવાચાર્યો તીર્થકર તુલ્ય ગણાય છે. આવા ગુરુની હાજરીમાં કરેલું અનુષ્ઠાન
