________________
શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર
૪૧
વૃદ્ધિને પામીને વિસ્તીર્ણ થતું હોય છે. તેમાં કદી પણ હ્રાસ થતો નથી. જો પ્રથમ શબ્દને બદલે ઉત્તમાદિ કોઈ શબ્દ વાપર્યો હોત તો આવો અર્થ ન થાત. ફક્ત આ પંચનમસ્કાર ઉત્તમ મંગલ છે, એવો જ અર્થ નીકળી શકત.
જિજ્ઞાસા : નવમા પદમાં “વફ' ક્રિયાપદના પ્રયોગ વિના પણ અધ્યાહારથી ‘વ’ ક્રિયાપદનો અર્થ જાણી શકાયો હોત. છતાં ‘વ’ એ પદ કેમ મૂક્યું છે ?
તૃપ્તિ : કેમ કે, હવ૬ મવતિ એ પ્રમાણે “રંવ' નો અર્થ, થવા રૂપ જે ક્રિયા નિરંતર વિદ્યમાન રહે છે, એવો થાય છે. આ રીતે “આ પંચનમસ્કારરૂપ મંગલ વૃદ્ધિ પામતું ઉત્કૃષ્ટ મંગલ છે તથા તે નિરંતર વિદ્યમાન રહે છે.” તેવા અર્થની પ્રાપ્તિ થાય છે. જો “હવ' ક્રિયાપદનો પ્રયોગ ન કર્યો હોત તો આવો અર્થ ન નીકળી શકત. તે જ રીતે અંતિમ પદમાં ‘કિંગ' શબ્દના પ્રયોગ વિના પણ અધ્યાહારથી
ત્ન' શબ્દનો અર્થ જાણી શકાત, છતાં અંતિમ મંગલ અર્થવાચક શબ્દ તરીકે “મંા” શબ્દનો સાક્ષાતુ પ્રયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આમ તો, “મંાન' એ પદની પ્રતીતિ થઈ જ જાત. છતાં પણ જગતના કલ્યાણકારી એવા પ્રતિપાદ્ય વિષયના પ્રતિપાદનમાં આદિ, મધ્ય અને અંતમાં મંગલ કરવું તે આપ્તપુરુષોને સંમત છે અને એ કરવાથી ભણનારને, ભણાવનારને તથા ચિંતન કરનારનું સદૈવ મંગલ થાય છે. તેથી જ અંતિમ મંગલ દર્શાવવા આ પદ વપરાયું છે.
આદિ, મધ્ય અને અંતમાં એમ ત્રણ મંગલ કરવાના કારણે આ પ્રમાણે છે.
૧. સરળતાપૂર્વક પ્રારંભ કરેલા ગ્રંથના અધ્યયનાદિ કાર્યમાં શિષ્ય પારંગત થાય માટે આદિમાં મંગલાચરણ કરવું જોઈએ.
૨. પ્રારંભ કરેલા કાર્યમાં વિન ન થાય માટે મધ્યમાં મંગલ કરવું જોઈએ.
૩. તે ગ્રંથના અધ્યયન દ્વારા વિદ્યાની પ્રાપ્તિ = સિદ્ધિ થાય, તે માટે અંતમાં પણ મંગલ કરવું જોઈએ.
