Page Text
________________
૧૨
સૂત્ર સંવેદના
કરીએ છીએ, ત્યારે પણ જો મન અન્યત્ર હોય અથવા વિચારશૂન્ય હોય તો ભાવ-નમસ્કાર ન થાય. ‘નમો અરિહંતાણં,’ આ શબ્દો બોલવાથી કે સામાન્યથી તેના અર્થમાં ઉપયોગ રાખવાથી પણ ભાવનમસ્કાર ન થઈ શકે. નમસ્કારના શબ્દો બોલતાં શબ્દ અને અર્થનો ઉપયોગ હોય તો તે પણ એક માનસિક વિચારણા જ છે પણ ભાવનમસ્કાર નથી. નમસ્કારનું સ્મરણ કરતાં ‘આવા ગુણ સંપન્ન આત્માને હું નમસ્કાર કરું છું.' એવો સામાન્યથી અધ્યવસાય થાય તો તે પણ એક શુભ લેશ્યા છે, પણ ભાવનમસ્કાર નથી, ભાવનમસ્કાર તો એથી પણ ઉપરની અવસ્થા છે. સુદેવ તરીકે “વીતરાગ જ ઉત્તમોત્તમ છે અને એ સિવાયના સંસારના સમગ્ર ભાવો તુચ્છ, નિઃસાર છે.” એવા ભાવની અતિશયતા તે ભાવનમસ્કાર છે. ભાવનમસ્કાર માટે ઉત્તમ પુરુષમાં રહેલા ગુણોનું સંવેદન જોઈએ, ગુણો પ્રત્યેનું બહુમાન જોઈએ અને તે ગુણની પ્રાપ્તિ માટેનો પ્રયત્ન જોઈએ. આ ઉપરાંત ભાવનમસ્કાર માટે પોતાની નિર્ગુણતાનું ભાન અને તે નિર્ગુણતાના ત્યાગની ઈચ્છા પણ એટલી જ જરૂરી છે. અરિહંતભગવંતો ગુણવાન છે અને હું નિર્ગુણ છું, તેવું જ્ઞાન મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મના ક્ષયોપશમ વિના શક્ય નથી. માટે જ ભાવનમસ્કાર કરવા માટે જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષયોપશમ સાથે મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મનો ક્ષયોપશમ પણ આવશ્યક છે.
કાંગરા સહિત રૂપાના, સુવર્ણના અને રત્નનાં ત્રણ ગઢ સમવસરણમાં હોય છે, (૮) ચતુર્મુખ : દેશના સમયે ચારે બાજુએ જીવો ભગવંતના મુખનું દર્શન કરી શકે છે. એક મૂળ રૂપ અને ત્રણ પ્રતિબિંબ હોય છે. (૯) અશોકવૃક્ષ : સમવસરણમાં ભગવાનની ઊંચાઈ કરતાં બાર ગણું ઊંચું અશોકવૃક્ષ હોય છે, જે દ્રવ્યથી અને ભાવથી લોકોના શોકને દૂર કરે છે. (૧૦) ભગવાનની વિહાર ભૂમિમાં કાંટા પણ ઊંધા થઈ જાય છે. (૧૧) વૃક્ષો અત્યંત નમે છે. (૧૨) દુંદુભિ : આકાશમાં દુંદુભિનો નાદ થયા કરે છે. (૧૩) અનુકૂળ વાયુ : વાયુ શરીરને સુખ આપે એવો અનુકૂળ થઈ જાય છે. (૧૪) પક્ષીઓ પ્રભુને પ્રદક્ષિણા આપે છે. (૧૫) સુગંધીત પાણીનો વરસાદ થાય છે. (૧૬) પાંચ વર્ણનાં સચિત પુષ્પોની વૃષ્ટિ થાય છે. (૧૭) છએ ઋતુઓ ઈન્દ્રિયોના વિષયમાં અનુકૂળ રહે છે. (૧૮) ભગવાન દીક્ષા લે પછી તેમના દાઢી, મૂછ, નખ વધતાં નથી. (૧૯) જઘન્યથી એક કરોડ દેવો પ્રભુને સેવે છે.
* ભગવાનના જે ૩૪ અતિશયો છે તેનો સંક્ષેપ કરી અરિહંતના ૧૨ ગુણો કહ્યા છે. (૧) અશોકવૃક્ષ (૨) સુરપુષ્પવૃષ્ટિ (૩) દિવ્યધ્વનિ (૪) ચામર (૫) આસન (૬) ભામંડલ (૭) દેવદુંદુભિ (૮) છત્ર તથા (૯) જ્ઞાનાતિશય (૧૦) વચનાતિશય (૧૧) પૂજાતિશય (૧૨) અપાયાપગમાતિશય.
આ ૧૨ પૈકી પ્રથમ ૮ બાહ્ય ઋદ્ધિ સ્વરૂપ છે, છતાં તે ગુણનાં પ્રતીક હોવાથી ભવ્યજીવો આ અતિશયને જોઈને તેનાથી ગુણોને પ્રાપ્ત કરે છે. તેથી જ આ અતિશયોમાં પણ ગુણનો ઉપચાર
કર્યો છે.
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |