Sutra Samvedana Part 01

SR No.: 005835
Original Sutra Author: N/A
Author: Prashamitashreeji
Publisher: Sanmarg Prakashan
Publication Year: 2008
Total Pages: 244
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 185

૧૫૮
સૂત્ર સંવેદના
આરોગ્ય અને બોધિની વિચારણા
રોગ બે પ્રકારના છે. ૧. દ્રવ્યરોગ, ૨. ભાવરોગ. પ્રસ્તુતમાં સાધક દ્રવ્યરોગના નાશની માંગણી નથી કરતો, પરંતુ ભાવરોગના નાશની માંગણી કરે છે. મોહ અને તેના કારણભૂત એવો આત્મા સાથે થયેલ કર્મનો સંબંધ તે ભાવરોગ છે અને કર્મરહિત આત્માની અવસ્થા અથવા શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ રૂપ મોક્ષ તે ભાવઆરોગ્ય છે.
સંસાર જ મહારોગ રૂપ છે અને મોક્ષ જ પરમ આરોગ્ય છે, તેવું જાણતો સાધક ભગવાન પાસે આરોગ્યની માંગણી તો કરે છે, પણ આ આરોગ્ય આ ભવમાં કે, માત્ર માંગણી કરવાથી મળી જાય તેવું નથી. તેને માટે સમ્યગુ પ્રયત્નની જરૂર પડે છે. આ સમ્યગુ પ્રયત્ન બોધિથી જ પ્રાપ્ત થાય છે, માટે ત્યાર પછી બોધિની માંગણી કરતાં કહે છે કે, .
હે પ્રભુ! આ ભાવઆરોગ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે તેના કારણભૂત અઈ - ભાસિત ધર્મની પ્રાપ્તિ મને થાઓ. અરિહંત પરમાત્માએ સમ્યગ્દર્શનથી માંડી છેક વિતરાગતા સુધીનો ધર્મ બતાવ્યો છે. આ ધર્મની તાત્વિક શરૂઆત જિન પ્રણિત ધર્મ પ્રત્યેની અવિહડ શ્રદ્ધારૂપ સમ્યગ્દર્શનથી થાય છે. “તમેવ સર્જી નિરંવં નિહિં પફ ' તે જ સાચું છે, તે જ નિઃશંક છે, જે પરમાત્મા વડે કહેવાયું છે. આવી જે શ્રદ્ધા તે જ સમ્યગ્દર્શન છે. સામાન્ય બોધકાળમાં આ શ્રદ્ધા સામાન્ય પ્રકારની હોય છે અને બોધની સૂક્ષ્મતાથી આ જ સમ્યગ્દર્શન વિશેષ પ્રકારે જીવને પ્રગટે છે. વિશિષ્ટ સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થતાં પરમાત્માના પ્રત્યેક વચનો સ્યાદ્વાદ દૃષ્ટિથી (અનેક દૃષ્ટિકોણથી) જાણી શકાય છે.
આ જ શ્રદ્ધા જ્યારે વિશિષ્ટ બને છે, ત્યારે આત્મા બોધને અનુરૂપ પ્રવૃત્તિ પણ કરી શકે છે અને બોધ અનુરૂપ પ્રવૃત્તિ તે જ ચારિત્ર રૂપ ધર્મ છે.
આ ચારિત્ર પણ પ્રારંભિક કક્ષામાં સંજવલન કષાયથી યુક્ત હોવાથી અલ્પ પણ કર્મના આશ્રવોને ઉત્પન્ન કરે છે. તેને સાશ્રવ ચારિત્ર કહેવાય છે. પરંતુ આ ચારિત્ર શુદ્ધ શુદ્ધતર થતા સર્વ પ્રકારના કષાયના નાશયુક્ત બને છે. ત્યારે તે કોઈ પણ પ્રકારના કર્મના આશ્રવને થવા દેતું નથી. તેને નિરાશ્રય સંયમ કહેવાય છે. નિરાશ્રવ સંયમ વીતરાગતાને પ્રાપ્ત કરાવી સર્વ કર્મનો નાશ કરાવી છેક મોક્ષ સુધી પહોંચાડે છે. આ મોક્ષ જ ભાવ આરોગ્ય છે, માટે જ સાધક