________________
૧૩૪
સૂત્ર સંવેદના
ત્યાગ કરવો જ છે. આમ છતાં પણ અહીં વિ + ત્ + સૃન્ ધાતુનો ઉપયોગ કરેલ છે. કારણ કે, કાયોત્સર્ગ કરતી વેળાએ અશુભ યોગવાળી કાયાનો આત્યંતિક રીતે ત્યાગ કરવો છે. જે ત્યાગ કર્યા પછી ફરીથી કાયા એવા અશુભ યોગમાં ન પ્રવર્તે એવો દૃઢ સંકલ્પ મનમાં કરવાનો છે.
અહીં મન-વચન-કાયાના યોગનો સર્વથા ત્યાગ નથી કરવાનો. પરંતુ અશુભ સ્થાનમાં પ્રવર્તતા આ ત્રણે યોગોને અટકાવી શુભ સ્થાનમાં યત્નપૂર્વક પ્રવર્તાવવાના છે. શુભ સ્થાનમાં પ્રવર્તન પણ એટલા માટે કરવાનું છે કે, ધીમે ધીમે આ ક્રિયા દ્વારા આત્મા બાહ્ય ભાવોથી સંપૂર્ણ નિવૃત્ત થઈ આત્મભાવમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરે.
તસ્સ ઉત્તરી સૂત્રમાં પણ “કાયોત્સર્ગ કરું છું” એમ બોલવામાં આવે છે. પણ તે બોલીને સીધો કાયોત્સર્ગ ન કરતાં અન્નત્થ સૂત્ર કહ્યા પછી કાયોત્સર્ગ કરવામાં આવે છે. આગળના સૂત્રમાં કાયોત્સર્ગની નજીકનો સમય છે. તેથી ત્યાં હું કાયોત્સર્ગ કરું છું, એમ બોલાય છે અને હમણાં જ કરું છું, એ ભાવ સાથે બોલાય છે. છતાં પણ આગારો વિના કાયોત્સર્ગનો પ્રારંભ ન થઈ શકે તેથી આગારોની છૂટ લેવા વચ્ચે અન્નત્થ સૂત્ર બોલાય છે.
જિજ્ઞાસા : વાસ્તવમાં આ કાયોત્સર્ગ કરવાનો અધિકારી કોણ છે ?
તૃપ્તિ : કાયોત્સર્ગ ગુપ્તિના પરિણામ સ્વરૂપ છે.’ગુપ્તિનો પરિણામ વિરતીના પરિણામ વિના સંભવતો નથી. આથી વાસ્તવમાં કાયોત્સર્ગ કરવાનો અધિકારી પાંચમા - છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકવાળો આત્મા જ છે. તે સિવાયનાં આત્માઓ માટે તો આ યિા કાયોત્સર્ગના અભ્યાસરૂપ જ થાય છે.
