________________
શ્રી અન્નત્થ સૂત્ર
૧૨૯
જો લાંબો સમય રોકવા જઈએ, તો મૃત્યુ થાય. પ્રાણાયામ દ્વારા થોડોક સમય આ ક્રિયા અટકાવી શકાય છે, પરંતુ વધુ સમય અટકાવવાથી જીવ જતો રહે છે, માટે કાયોત્સર્ગ કરતાં ઉફ્ફવાસ અને નિઃશ્વાસની છૂટ રખાય છે. ૨. આગંતુક અલ્પ નિમિત્તે ઉઠનારા આગારોઃ ઘાસિUાં છીui iમારૂણvi : ખાંસી-ઉધરસ આવવાથી, છીંક આવવાથી, બગાસું આવવાથી,
ખાંસી, છીંક કે બગાસું એ શરીરમાં કોઈ ક્ષોભ ઉત્પન્ન થયો હોય ત્યારે ઉત્પન્ન થાય છે અને કોઈક વાર જે થાય છે. તે અલ્પનિમિત્તાધીન છે, આગંતુક છે. ખાંસી આવવી એ આપણી ઈચ્છા કે પ્રયત્ન પર નિર્ભર નથી. જો કે ઉપલક રીતે ખાંસી ખાવી હોય તો આપણે ખાઈ શકીએ છીએ, પણ જ્યારે અંદરથી ઉત્પન્ન થાય ત્યારે તેને રોકવી એ શક્ય નથી. એવું જ છીંકનું પણ છે. છીંક પણ આગંતુક હોય છે અને આપણે તેને રોકી નથી શક્તા. શરીરમાં અલ્પ વાયુનો ક્ષોભ થવાને કારણે બગાસું આવે છે, તેને રોકવાથી પણ અસમાધિ થવાની સંભાવના છે. તેથી તેનો પણ અપવાદ રાખ્યો છે. ૩. આગંતુક બહુ નિમિત્તે ઉઠનારા આગારો :
3gpur વાય-નિસને મમલ્ટી પિત્ત-મુછાણઃ ઓડકાર આવવાથી, વાયુનો સંચાર થવાથી, ભમરી આવવાથી, પિત્ત-પ્રકોપથી આવેલી મૂચ્છ વડે,
ઓડકાર આવવો, વા-છૂટ થવી, ભમરી-ચક્કર આવવા કે પિત્તની અતિશયતાને લીધે બેભાન થઈ જવું એ ચારે ક્રિયા આગંતુક છે. તે વાયુ કે પિત્તના વિશેષ પ્રકોપથી થાય છે તથા બહુ નિમિત્તાધીન છે. તેથી તે દરેકનો સમાવેશ અપવાદમાં કર્યો છે.
ક્યારેક અપથ્ય આહાર-વિહાર, માનસિક આઘાત કે તેવા પ્રકારના રોગથી ગમે ત્યારે ચક્કર આવે છે અને તે ઈચ્છા કે પ્રયત્નથી રોકી શકાતા નથી. વળી, પિત્તની અતિશયતાને લીધે ક્યારેક એકાએક જ ગમે તે સમયે બેભાન અવસ્થા થવાનો સંભવ રહે છે. તે પણ આપણા કાબૂની વાત નથી, માટે તેનો સમાવેશ અપવાદમાં કર્યો છે.
