________________
૧૨૮
સૂત્ર સંવેદના
मे काउस्सगो अभग्गो अविराहिओ हुज मम कायोत्सर्गः अभग्नः अविराधितः भवतु । મારો કાયોત્સર્ગ અલગ્ન અને અવિરાધિત હોજો. जाव अरिहंताणं भगवंताणं नमुक्कारेणं न पारेमि । . ताव अप्पाणं कायं ठाणेणं मोणेणं ज्ञाणेणं वोसिरामि ।। यावद् अर्हतां भगवतां नमस्कारेण न पारयामि । तावत् आत्मीयं कायं स्थानेन मौनेन ध्यानेन व्युत्सृजामि ।। .. જ્યાં સુધી અરિહંત ભગવાનના નમસ્કારવડે (કાયોત્સર્ગ) પારું નહીં,
ત્યાં સુધી મારી કાયાને સ્થાનવડે, મૌનવડે અને ધ્યાનવડે વોસિરાવું છું. વિશેષાર્થ :
અન્નત્થ : અન્યત્ર, આ સિવાય.
આ નૈપાતિક પદ છે. જ્યારે કોઈ પણ વસ્તુનો અપવાદ કરવો હોય અથવા તો તેને મુખ્ય વસ્તુમાંથી જુદી પાડવી હોય ત્યારે તેનો ઉપયોગ થાય છે. જેમ કે, હું તારું કામ રાત-દિવસ કરીશ, સિવાય કે નિદ્રાનો સમય. આ પદ સણ થી વિનાહિં માર્દિ સુધીના બધાં પદ સાથે જોડવાનું છે. જેમકે, ઉચ્છવાસ સિવાય, નિઃશ્વાસ સિવાય વિ.
આ સૂત્રમાં કહેલા આગારોનું પાંચ વિભાગમાં વિભાગીકરણ થઈ શકે છે. ૧. સહજ ઉઠનારા આગારો ૨. આગંતુક અલ્પ નિમિત્ત આગારો ૩. આગંતુક બહુ નિમિત્ત આગારો ૪. સૂક્ષ્મ નિયમા થનારા આગારો પબાહ્ય નિમિત્તે જન્મનારા આગારો.
૧. સહજ ઉઠનારા આગારો :
કસિ નીસિUઃ ઊંચો-શ્વાસ લેવાથી, નીચો-શ્વાસ મૂકવાથી,
મુખ કે નાસિકા વડે અંદર લેવાતો શ્વાસ, એ ઉચ્છવાસ છે અને બહાર કાઢવામાં આવતો શ્વાસ, તે નિઃશ્વાસ છે. આ ક્રિયા સહજ ઉઠતી ક્રિયા છે. શરીરમાં જ્યાં સુધી પ્રાણ છે, ત્યાં સુધી આ ક્રિયા સતત ચાલવાની જ છે. એને
