Page Text
________________
શ્રી ઇરિયાવહિયા સૂત્ર
તો પણ ભવિષ્યમાં એ. દોષો થવામાં કારણભૂત એવા આત્મામાં પડેલા કુસંસ્કારોના શોધન માટે પણ સામાયિક, ચૈત્યવંદન આદિ ક્રિયાનો પ્રારંભ કરતાં સદૈવ ઇરિયાવહિયાની ક્રિયા કરવાની હોય છે.
૯૫
સામાયિકાદિ ધર્મ સર્વ જીવ-જગત અને જડ-જગત ઉપર સમતાના પરિણામ સ્વરૂપ છે. જીવની હિંસા કરવાથી જીવ સાથેનો અમૈત્રીરૂપ વિષમ ભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યાં સુધી હિંસા દ્વારા કરેલા વિષમ ભાવની સાચા હૈયાથી ક્ષમાપના ન થાય ત્યાં સુધી જીવ સાથેનો સ્નેહ-પરિણામ થઈ શકતો જ નથી અને જીવ પ્રત્યેના મૈત્રીભાવરૂપ સ્નેહ-પરિણામ વિના ધર્મનો પ્રારંભ કે ધર્મનો વિકાસ શક્ય જ નથી. એક પણ જીવ સાથે જ્યાં સુધી ચિત્તમાં સંક્લેશનો પરિણામ છે, ત્યાં સુધી ધર્મક્રિયામાં ચિત્તની પ્રસન્નતા આવતી નથી, ચિત્તની પ્રસન્નતા વિનાનો ધર્મ તે વાસ્તવમાં ધર્મ જ નથી. શાસ્ત્રમાં લખ્યું છે કે, મૈત્રી આદિ ભાવોથી જેનું ચિત્ત સુવાસિત નથી, તે બીજાને સુખ નહિ આપતો ક્યારેય સ્વયં સુખ પામી
શક્તો નથી.
આત્મિક સુખને પામવાની ઇચ્છાવાળાએ આથી જ સૌ પ્રથમ જીવહિંસાદિથી થતા અમૈત્રીભાવથી અટકવું જોઈએ, સર્વ જીવમાત્રનું સન્માન કરવું જોઇએ, સૂક્ષ્મ રીતે પણ કોઈનું અપમાન થાય કે કોઇને પીડા થાય તેવું વર્તન મન-વચનકાયાથી ન જ કરવું જોઈએ અને કદાચ કોઈવાર કષાયને કારણે, ઉતાવળથી કે અનાભોગથી (અવિચારિત પ્રવૃત્તિથી) કોઈને લેશ પણ દુઃખ થયું હોય તો તેની આ સૂત્ર દ્વારા હાર્દિક ક્ષમાપના કરી લેવી જોઈએ.
આ જ કારણોસર ધર્મક્રિયાની શરૂઆત કરતાં પહેલા, જીવ પ્રત્યેનો મૈત્રીભાવ કેળવવા અને ખરાબ કૃત્યોથી કલુષિત બનેલા આત્માને પ્રતિક્ર્મણ દ્વારા નિર્મળ બનાવવા ઈરિયાવહિયા કરવાની ખાસ વિધિ છે. જેમ જીવહિંસા આદિ ઇર્યાપથની વિરાધના છે તેમ કોઈપણ સાધ્વાચારનું ઉલ્લંઘન પણ ઇર્યાપથની જ વિરાધના છે, તેથી સાધકે સંપૂર્ણ સાધ્વાચા૨ને સ્મૃતિમાં ઉત્પન્ન કરીને તે સંબંધી વિરાધનાઓનું પણ આ સૂત્ર દ્વારા પ્રતિક્ર્મણ કરીને જ ધર્મક્રિયાનો પ્રારંભ કરવો જોઈએ.
અહીં એ પણ ઉલ્લેખનીય છે કે, વ્યવહારનયથી ‘પ્રતિક્રમણ' શબ્દનો અર્થ ‘પાપથી પાછા ફરવું,' તેમ થાય છે, જ્યારે નિશ્ચયનયથી તો ‘પાપ ન કરવું' એ જ પ્રતિક્રમણ છે, માટે જ ઉપાધ્યાયજી મહારાજે કહ્યું છે કે,
| SR No. | 005835 |
| Book Title | Sutra Samvedana Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamitashreeji |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |